مصطفی فرزام شاد

حفاظت از جان انسان ها و حفظ محیط زندگی انسانی به عنوان یک راهبرد اساسی در تصمیم گیری های کلان ملی و شهرسازی اهمیت زیادی دارند. تهاجم به شهرها و فضا های عمومی همواره مورد توجه مهاجمین قرار داشته و دلیل این امر این است که ضربه به این مراکز دارای آثار مخرب گسترده بر عملکردهای شهری است که در پیروزی مهاجم دارای اهمیت کلیدی می باشد به طوری که حتی مقررات بین المللی نیز آنان را از حمله به اینگونه مراکز و چشم پوشی از مزایای برتری روانی باز نمی دارد. از این رو توجه به کاهش آسیب پذیری این گونه اماکن جایگاه مهمی در افزایش توان دفاعی هر کشوری دارد. این اقدام نیازمند چاره جویی و انجام اقدامات پیشگیرانه برای حفظ جان شهروندان، به عنوان سرمایه های انسانی کشور و نیز به منظور ارتقای سطح روحیه و توانایی روانی ملی است. عدم وجود فضاهای امن در سایت ها، فضاهای باز شهری و فضاهای باز محیط های مسکونی سبب ایجاد مخاطرات بسیاری برای ساکنین آنها در هنگام بروز بحران می گردد. در صورتی که با طراحی هوشمندانه این فضاها نه تنها می توان تا حدود زیادی از آسیب پذیری محیط در شرایط بحرانی و در زمان اولیه حمله دشمن به واسطه اصابت ترکش و یا قطعات پرتاب شده، برخورد موج انفجار و یا فرو ریختن آوار بر روی افرادی که در این محیط ها حضور دارند جلوگیری نمود، بلکه می توان با ایجاد فضاهایی زیبا و متباین به غنای معمارانه فضاها نیز افزود، به نحوی که این فضاها در مواقع عادی نیز به بهترین شکل ممکن از کارایی برخوردار باشند. استفاده از اختلاف ارتفاع، شیب طبیعی زمین، دیوارها، گیاهان، فرم ساختمان های جانبی و... از عواملی هستند که می توان از آنها در این رابطه بهره جست. نظر به توجه نظام جمهوری اسلامی به اهمیت ملاحظات پدافند غیرعامل جهت افزایش نسبی سطح امنیت شهروندان و حفظ و ارتقای توان دفاعی کشور در صورت رویداد یک جنگ احتمالی، پژوهش در حوزه مطالعات معماری و طراحی شهری و نیز تدوین معیارهای فنی طراحی فضاهای عمومی، یک نیاز ضروری و مهم به شمار می آید. پژوهش حاضر در تلاش برای پاسخ به بخشی از این نیاز کلیدی تا حد امکان و از طریق ارائه معیارهای طراحی معماری برای محوطه ها و فضاهای عمومی است.

مخاطرات, پدافند غیرعامل, فضاهای امن, فضاهای باز, محوطه