ابوذر پایدار - استادیار دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
امیر ارسلان سنجری - دانش آموخته کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

طبق آمار سازمان ملل، سیل و طوفان نسبت به سایر بلایای طبیعی بیشترین خسارات را به سکونتگاه­های انسانی وارد آورده ­اند. کاهش خطرات سیلاب از مهمترین اهداف برنامه­ ریزی توسعه شهری است. شهر جیرفت در نقطه اتصال ۳ رود هلیل، شور و ملنتی واقع شده­است و هر ساله از طغیان رودها آسیب­ می­بیند. هدف تحقیق حاضر، اولویت­بندی محلات شهر جیرفت به­ منظور برنامه­ریزی برای مدیریت سیلاب است. نوع تحقیق، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده ­ها، آمار سازمانی و میدانی است. جامعه آماری، کارشناسان منابع طبیعی، برنامه­ریزی شهری و ادارات مسئول مدیریت بحران جیرفت هستند. حجم نمونه شامل ۵۳ نفر کارشناسان مربوطه می­باشد. تحلیل­ داده­ها با مدل­های WP و WASPAS انجام شد. نتایج نشان داد محلات شهر به­ خاطر توسعه فیزیکی بدون برنامه در کنار بستر رودخانه­ها آسیب­پذیر است. نتایج مدل WP که داده­های کمی آسیب­های رخ داده در محلات مختلف شهر را تحلیل نمود نشان داد بخش مجاور رود هلیل، محله سرجاز و محلات میانی ملنتی بیشترین آسیب ­پذیری را در سه دهه اخیر داشته­اند. نتایج WASPAS نشان داد محلات مجاور هلیل­ رود، محلات میانی شهر در حاشیه رود ملنتی و بخش­های محل تلاقی رود ملنتی و شور بیشترین آسیب­ پذیری را از سیلاب داشته­اند و ضروری است در اولویت برنامه ­ریزی­ قرار گیرند؛ در حالی که قسمتی از شهر که مجاور بخش میانی رود ملنتی واقع شده، محله سرجاز و حاشیه رود شور در رتبه ۴ تا ۶ آسیب­پذیری قرار گرفتند. راهکار حفاظتی مطلوب برای کنترل تاثیرات منفی سیلاب در شهر جیرفت نیازمند ترکیبی از اقدامات سازه­ای، مطلوبیت کاربری زمین شهری و مدیریت حوزه بالادست است.

مخاطرات محیطی, سیلاب, برنامه ریزی محیطی, مدل WASPAS, مدل WP, شهر جیرفت