سیدعبدالامیر نبوی - دانشیار گروه مطالعات منطقه ای، دانشکده حقوق علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

پیروزی انقلاب ۵۷ مرحله جدیدی از حیات دانشگاه در ایران را رقم زد، به ویژه رابطه دانشگاه و سیاست را تحت تاثیر قرار داد. مقاله حاضر در پی آن است با بازخوانی مستندات شورای انقلاب، شامل مصوبات و صورت مذاکرات، به بررسی دوره مهم بهمن ۱۳۵۷ تا تیر ۱۳۵۹ بپردازد. بر این اساس، چهارگونه بحث و مصوبه در این دوره شناسایی شد: ۱. برای تغییر ساختار و بازآرایی؛ ۲. برای مدیریت مسائل جاری؛ ۳. برای حل مشکلات برجای مانده از گذشته؛ و ۴. برای پاسخگویی به مطالبات و چانه زنی های گروه های مختلف اجتماعی و سیاسی. برخی از مصوبات شورا تا کنون از سوی محققان بررسی شده است، اما صورت مذاکرات، اگرچه کامل نیست، به دلیل تازگی در انتشار، کمتر مورد توجه و تحلیل بوده است. این صورت مذاکرات، که شامل ده ماه (اسفند ۱۳۵۷ تا آذر ۱۳۵۸) می شود، با ارجاع به زمینه های تاریخی بحث تحلیل شده است. بحث ها و مصوبات شورا ابتدا بیشتر متوجه تغییرات ساختاری است، اما با بروز سریع مشکلات، سبب می شود این امر با مطالبات و فشارهای سیاسی اجتماعی درهم آمیخته شود و شورا به ناچار در چند مسیر به صورت هم زمان حرکت کند. این بازخوانی نشان می دهد که اولا برای درک تحولات دانشگاه ها در ایران بعد از انقلاب، ناچاریم به مطالعه تحولات دوره یک سال و نیم از پیروزی انقلاب تا قبل از وقوع انقلاب فرهنگی (۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹) بپردازیم. ثانیا مدیریت و بازسازی نظام آموزش عالی به طور عام و مسئله دانشگاه به طور خاص دغدغه ای مهم برای رهبران و دولتمردان پس از انقلاب بوده است و آن ها بارها درباره تحولات، مشکلات و ناآرامی های موجود سخن گفته اند. با این حال، تصویر یا برداشت مشترکی نزد اعضای شورا وجود نداشت و نگرانی درباره قدرت و جایگاه شورا و هراس از آن چه که احتمالا بر اثر سرعت و گستره تحولات رخ خواهد داد، در موضع گیری آنان در قبال تحولات دانشگاه ها یا فعالیت های دانشجویی تاثیر زیادی داشته است. نتیجه نهایی این بررسی ارائه تحلیلی لزوما متفاوت از دیگر مطالعات نیست، اما شاید بتواند تصویر دقیق تری از دوره ای کوتاه و مهم ترسیم کند که اغلب به دلیل اهمیت انقلاب فرهنگی، کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

شورای انقلاب, دانشگاه, آموزش عالی, جنبش دانشجویی, انقلاب ایران