یاشار ذکی - استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مصطفی رشیدی - دکترای جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده     آب به عنوان یک ماده رقابتی بسیار مهم در سطح بین المللی، منطقه ای، ملی، ناحیه­ای و محلی است و بر این اساس مدیریت منابع آب، رقابت شدیدی را برای سلطه و نظارت بر منابع آبی ایجاد کرده است، که از آن به «ژئوپلیتیک آب» و یا «هیدروپلیتیک» تعبیر می­شود. توزیع ناهمگون مکانی و زمانی بارش، کمبود ریزش های جوی، عدم تناسب میان عرضه و تقاضای آب در برخی نواحی کشور، کاهش تدریجی منابع آب بویژه بر اثر برداشت بی­رویه از آب­های سطحی و زیرزمینی و تغییرات آب­و­هوایی در کنار رشد بالای جمعیت بویژه در برخی نواحی کشور از یک­سو و انتقال آب از نواحی دارای توان هیدرولوژیکی نسبتا خوب به سایر مکان­های دارای کمبود آب از سوی دیگر سبب می شود که رقابت­های شدید و منفی بر سر تصاحب منابع آب صورت گیرد. این امر در نهایت زمینه تنش میان گروه ها، مراکز جمعیتی و فضاهای سکونتگاهی را با یکدیگر فراهم می­نماید. امری که از منظر ژئوپلیتیک منجر به صورت­بندی «هیدروپلیتیک منفی» در مقیاس ملی و ناحیه­ای می­گردد. مقاله حاضر با روش تحقیق تحلیلی توصیفی و با هدف شناسایی و تبیین اثرات مدیریت غیرآمایشی و غیرمنطبق بر توان سرزمینی در حوزه منابع آب و بویژه مسئله انتقال بین­حوضه­ای آب از حوضه آبریز کارون بزرگ (بهشت­آباد) به داخل فلات مرکزی ایران در بروز منازعات و واگرایی­های محلی انجام گرفته است.

واژگان کلیدی: ژئوپلیتیک, هیدروپلیتیک, انتقال بین حوضه ای آب, کارون بزرگ, امنیت ملی