زینب فیروزی - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل، پردیس کیش، دانشگاه تهران، کیش، ایران

چکیده     مراسم عبادی حج یکی از بزرگترین اجتماعات مردمی در جهان است. بر هر مسلمان بالغی که استطاعت مالی و توانایی جسمی داشته باشد واجب است که حداقل یک بار در طول زندگی اش آن را بجا بیاورد. این مراسم در ۸ تا ۱۲ ذی الحجه، ماه آخر تقویم اسلامی انجام می شود. در این ایام حدود دومیلیون مسلمان از ۱۸۳ کشور مختلف در مکه حضور می یابند و مناسک مشخصی را اجرا می کنند. در شامگاه روز ۹ ذی الحجه زائرین مسیر ۴/ ۱۴کیلومتری را به سوی عرفات پیاده روی کرده و شب را در آن جا با عبادت و نماز و قران خواندن سحر می کنند. در صبحگاه روز ۱۰ ذی الحجه حجاج برای اجرای مراسم رمی الجمرات [۱] از عرفات عازم منا می شوند. در طی مراسم رمی الجمرات در منا حاجیان ۷ سنگریزه را به شکل نمادین به سوی شیطان پرتاب می کنند. ازدحام شدید جمعیت در این مکان به گونه ای است که احتمال اتفاقات ناگوار را بالا می برد. با وجود اینکه در سال های مختلف انجام این مراسم بدون تلفات جانی و مجروحیت نبوده فاجعه­بار ترین این حوادث در ۲۴ دسامبر سال ۲۰۱۵ اتفاق افتاد که منجر به مرگ جمعیت زیادی از حجاج از کشورهای مختلف شد. آمارها در باره ی تعداد تلفات هنوز دقیق نیستند و از ۴۰۰۰نفر تا ۷۰۰۰ متغیرند. بعد از این ماجرا دولتمردان برخی کشورها من جمله ایران دولت سعودی را مسئول حادثه دانسته و خواهان رسیدگی بین المللی و حقوقی به آن شدند. سوال تحقیق حاضر این است که چه ظرفیت های بین المللی در قالب سازوکار حل اختلاف بین المللی در خصوص دادخواهی حجاج قربانی منا وجود دارد

واژگان کلیدی: منا, عربستان, مرگ حجاج, دعاوی بین المللی, ساز وکاررهای حل اختلاف بین المللی