علی حسین زاده - پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه تبریز کارشناسی ارشد
شیوا شاهی - کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا
نیناز محمدی - کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه گیلان
حجت علیزاده گان - کارشناسی علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

فوکو یکی از اندیشمندان بین رشتهای و حتی بین پارادایمی معاصر است که دامنه وسیعی از علایق نظری، موضوعات و حوزه ها را پوشش میدهد. بر همین اساس، میتوان وی را در قالب طیفی از رهیافتها و پارادایمهای متفاوت چون پارادایم انتقادی، تفسیرگرایی اجتماعی، پستمدرنیسم و پساساختارگرایی قرار داد؛ با این وجود، پیوستگی واحدی نیز با هیچیک از رویکردهای مذکور ندارد. آرا و اندیشه های فوکو از یک طرف مبتنی بر تلفیقی گسترده از سنتهای مهم فلسفی معاصر و از طرف دیگر، به شکلدهی و گسترش ترکیب نظری جدیدی نیز منتهی شده است. بنابراین، رویکرد وسیع فوکو ترکیبی از عناصر نظری برداشتشده در امتداد با انتقادات بنیادی وی از رویکردهای مسلط در علومانسانی و اجتماعی است که در قالب یک دستگاه نظری خلاقانه، بنیاد نظری وی را شکل میدهد. این دستگاه جدید نظری دارای مواضع پارادایمی خاص خود چون هستیشناسی، انسانشناسی فلسفی، معرفتشناسی و روششناسی است.این مقاله در نظر دارد به بررسی آرا و اندیشه های نظری و روشی فوکو پرداخته و تلفیق نظری و مواضع پارادایمی عمده وی را مورد بررسی قرار دهد. در این راستا، ابتدا به آثار اصلی وی و شرح مختصری از هر کدام پرداخته میشود. سپس، مبانی اندیشمندی و ترکیبهای نظری وی واکاوی می شوند. در ادامه مقاله، ابعاد مختلف انسانشناسی فلسفی، هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی خاص فوکو شامل دیرینه شناسی و تبارشناسی مورد بحث قرار میگیرند. مقاله با ذکر برخی انتقادات مهم وارده بر دیدگاه های فوکو و برآیند نهایی به پایان میرسد.

فوکو، هستی شناسی، معرفتشناسی، روششنا سی، دیرینه شناسی، تبارشناسی