محمد مختاری - دانش پژوه سطح سه رشته تفسیر و علوم قرآن، مدرسه تخصصی قرآن و عترت، حوزه علمیه خراسان.
مصطفی فقیه اسفندیاری - استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد.

از جمله رذایلی که ممکن است در افراد وجود داشته باشد عجب است. یکی از جنبه های خودپسندی، ورود این رذیله اخلاقی در عبادت است؛ خصوصا در عبادات مستحبی و اعمالی که دیگران کمتر به آن ها می پردازند. اهمیت و ارزش این مسئله از آنجا روشن می شود که قرآن کریم نیز به آن اشاره کرده و عجب در عبادت را نکوهش کرده است. بر اساس یافته های تحقیق برخی از مهم ترین علل عجب عبادی عبارت اند از: ۱. توجه نداشتن به حقیقت عبادت؛ ۲. جهل انسان به جایگاه حقیقی خویش؛ ۳. توهم حصول کمال از ظاهر عبادت؛ ۴. زهدورزی افراطی در عبادت؛ ۵. حماقت و سفاهت؛ ۶. مقایسه اعمال خود با دیگران. از جمله آثار عجب نیز می توان به این موارد اشاره کرد: ۱. نرسیدن به مرتبه عبودیت؛ ۲. برقرارنشدن ارتباط موثر؛ ۳. کفران نعمت عبادت؛ ۴. فساد و بطلان عبادت. راه درمان عجب ناشی از عبادت نیز عبارت است از: ۱. کسب معرفت و علم؛ ۲. توجه به عیوب خویش و نقص عبادات. نوشتار حاضر با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش تحلیلی توصیفی به رشته تحریر در آمده است.

عجب, عبادت, کبر, خودپسندی, غرور