مصطفی پورکرمان
بمانعلی دهقان منگابادی - دانشگاه یزد

ابوالحسن علی بن ابراهیم قمی(زنده در ۳۰۷ ق) از برجسته ترین محدثانی است که عموم بزرگان شیعه، وثاقت او را تایید کرده اند. تفسیر منسوب به او که امروزه در دسترس همگان است، دربردارنده مطالبی است که با مقام علمی او چندان سازگار نیست. به نظر نگارندگان این مقاله، برخی روایات مجعول که با افکار غالیان تناسب دارد، در این تفسیر راه یافته است. این امر با توجه به حضور تعدادی از راویان غالی و متهم به جعل حدیث در سلسله اسناد برخی از روایات این اثر تقویت می شود. به ظن قوی، دانشمند نامداری نظیر شیخ طوسی(م ۴۶۰ ق)، مطالب این تفسیر را قبول نداشته و از این رو، در تفسیر خود به تفسیر قمی چندان استناد و اتکا نکرده است. در مقاله حاضر هم درباره صحت انتساب و وثاقت کتاب بحث شده و هم نقش و تاثیر غالیان بازنمایی و بررسی شده است.

علی بن ابراهیم, تفسیر منسوب به قمی, غلو, غالیان, احادیث مجعول