محمدعلی فارابی - نامشخص

حقیقت اسلام: برای اینکه تشیع وعوامل وجود آن را بفهمیم، باید اسلام را بطور صحیح باز شناسیم، و غرضی را که اسلام به سبب آن ظهور کرده و هدفی را که بدان نظر داشته دریابیم. اگر اسلام عبارت از عبادات تنها بود، بی گمان موجبی برای پیدایش تشیع وجود نمی داشت؛ زیرا مردم در تمام اوضاع و احوالی که بر اسلام گذشته است از عبادت باز نایستاده اند. ولیکن اسلام تنها عبادت نیست، بلکه اسلام علاوه بر عبادات، هدفهای جهانی و آرمانهایی انسانی دارد که در واقع روح و حقیقت اسلام هستند و اسلام بخاطر آنها آمده است و عبادات هرچه باشند، از حدود ارتباط فرد با پروردگارش تجاوز نمی کنند، و به اصل زندگی ملتها و خوشبختی زندگی و یا بدبختی اجتماعشان ارتباطی ندارد، و در رفع ظلم وگسترش عدالت و برابری و آزادی موثر نیستند. اسلام آمد، و در نتیجه شایستگی فردی میزان تقدم و برتری گردید، عدالت اجتماعی اصل مسلم، و با فقر مبارزه شد، ارزشها دگرگون گردید، «بلال حبشی» آفریقایی سیاه پوست صدرنشین، «سلمان فارسی» مقرب و «زید بن حارثه» برده سابق امیر لشگر گردید، حکومت فردی و استبداد از بین رفت، دیگر افراد اجتماع نباید دست به بیدادگری بزنند، صاحبان قدرت نباید گردنکشی کنند، نسبها نباید تکیه گاه باشند، تسلیم هواهای سرکش نفسانی نباید شد، در تعصبها نباید افسار گسیخته بود و آزادیها نباید سلب گردد، و ثروت عمومی از آن همه مردم است. و باید در راه منافع و رفاه آنان، بدون تبعیض، تجاوز و خودسری خرج شود. اسلام توانست در جزیره العرب، این حکومت را به وجود آورد، و بشریت را به درجه ای از عدالت اجتماعی، آزادی فردی و مساوات عمومی برساند که در گذشته خوابش را هم ندیده بود، و کوچکترین انحراف از این اصول، موجب می شد، که وفاداران به آن اعتراض کنند، و به مقابله با انحراف برخیزند.