عباسعلی تفضلی - آزاداسلامی مشهد

منصب قاضی القضاه را تاریخ نویسان در حکم موبد موبدان یعنی رئیس موبدان دانسته اند قاضی القضاه در تشکیلات قضایی حکومت های اسلامی یکی از مهمترین و بالاترین مقام قضایی بوده است، قاضی القضاه از جانب خلیفه وقت یا رئیس حکومت منصوب می شد و در همه ی امورقضایی دولت از جمله عزل و نصب قاضی ها را عهده دار بود و نایبانی با اختیارات کامل در ولایات می گماشت. قاضی القضاه سرپرستی مدارس و اوقاف و موقوفه ها و مسجدها و نماز را نیز داشته است. درباره ی نخستین قاضی القضاه اختلاف نظر هست اما بیشتر مآخذ، ابویوسف (د ۱۸۲ هجری قمری) را نخستین قاضی القضاه دانسته اند که از جانب هارون الرشید به این مقام منصوب گردیده است، در تشکیلات برخی حکومت ها ابتدا منصب قضاء القضاه و اقضی القضاه و سپس منصب قاضی القضاتی معمول گردید.مشابه این منصب را در قرطبه «اندلس» «قاضی الجماعه» می خواندند که هم دارای شخصیت علمی و سیاسی و هم شرایط امورقضایی را داشت. در مصر در دوره ی فاطمی علاوه بر قاضی القضاه «داعی القضاه» نیز می گفتند که همان اهمیت را دارا بود.

قاضی, قاضی القضاه, اقضی القضاه, قاضی الجماعه, قضاء القضاه