موسی عابدینی - استاد ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
لیلا آقایاری - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
صیاد اصغری - استاد ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

یکی از مخاطرات پیشروی دشت­های کشور، مخاطره فرونشست است. پدیده فرونشست زمین به دلایل مختلف ازجمله برداشت بیش ازحد منابع آب زیرزمینی و تغییرات جوی سبب بروز مشکلات و معضلات فراوان در زمین­های کشاورزی، جاده­ها، خطوط انتقال نیرو و انرژی شده است؛ ازاین­رو پرداختن به علل و عوامل تاثیرگذار جهت کنترل و مدیریت خطر دارای اهمیت است. دشت اردبیل نیز به خاطر تغییرات اقلیمی و افت سطح آب های زیرزمینی در سال­های اخیر یکی از مناطق مستعد جهت مخاطره فرونشست است. هدف تحقیق حاضر، پهنه­بندی خطر فرونشست در این دشت است. در این مطالعه ابتدا، عوامل موثر جهت ایجاد فرونشست در دشت اردبیل (شیب، کاربری اراضی، لیتولوژی، فاصله از گسل، فاصله از آبراهه، افت سطح آب، فاصله­ازشهر و روستا)، شناسایی شدند و سپس نسبت به تهیه لایه­های اطلاعاتی در سامانه اطلاعات جغرافیایی اقدام گردید. در مرحله بعد وزن­دهی عوامل موردبررسی، با استفاده از روش ANP و در محیط نرم­افزار Super Decision انجام گردید و تحلیل و مدل­سازی نهایی با استفاده از روش MABAC به عنوان یکی از روش­های تصمیم­گیری چند­معیاره، انجام شد. درنهایت، نقشه حاصله در پنج رده با خطر بسیار کم تا خطر بسیار زیاد طبقه­بندی گردید. با توجه به نتایج مطالعه، عوامل افت سطح آب، فاصله از رودخانه و لیتولوژی بیشترین ضریب وزنی را به خود اختصاص دادند. همچنین، نتایج مطالعه نشان داد؛ به ترتیب ۲۹/۲۴۴ و ۵۹/۳۷۰ کیلومتر­مربع از مساحت این دشت، در طبقات بسیار پرخطر و پرخطر قرار دارند. درنهایت می­توان اظهار داشت، نظر به توان بالای دشت اردبیل، از لحاظ رخداد فرونشست، بایستی اقدامات حفاظتی، مدیریتی در سطح دشت اردبیل مورد توجه مسئولان و دستگاه­های ذیربط قرار گیرد.

مخاطرات, پدیده فرونشست, MCDM, دشت اردبیل