طاهره ابوالقاسم مسلمان - دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
علیرضا آبیاتی - دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
محمد اعظم پور افشار - دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
الهام هوشمند - دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

هدف این پژوهش ترسیم نقشه موضوعی کووید ۱۹ در ایران در شبکه اجتماعی اینستاگرام است. این پژوهش کاربردی و از نوع علم­سنجی است. برای ترسیم نقشه از سنجه­های تحلیل شبکه­ها اجتماعی مرکزیت، بینابینی، رتبه و روش تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه پژوهش اطلاعات منتشرشده در بازه زمانی یک ماه مرداد ۱۳۹۹ در شبکه اجتماعی اینستاگرام با محوریت موضوعی ویروس کرونا بود که با استفاده از نرم­افزار سئوتولز و افزونه فانتوم، داده­های مرتبط با نام کاربری، تعداد پست­ها، میانگین تعداد لایک­ها، هشتگ­های مورداستفاده برای یک پست خاص استخراج شد. سپس با استفاده از روش مشاهده مستقیم از میان یک میلیون پست بازیابی شده، هزار پست مرتبط انتخاب و دسته­بندی شد. در گام بعدی با استفاده از شاخص­های مرکزیت شبکه و نرم­افزار یوسی­نت، داده­های استخراج شده تحلیل شده و با نرم­افزار وی.ا. اس. ویور نقشه موضوعی ویروس کرونا ترسیم گردید. یافته­ها حاکی از آن بود که هشتگ­هایی با موضوع علائم کرونا؛ بیماری کرونا، تجهیزات پزشکی، تغذیه در دوران کرونا، کادر درمان، درمان کرونا، استان­های درگیر بیماری و شکست کرونا جزء محبوب­ترین و پراستفاده­ترین هشتگ­ها بوده­اند. با توجه به سنجه­های مرکزیت رتبه، بینابینی و نزدیکی، هشتگ­های کرونا، کرونا در ایران، کرونا را شکست می دهیم، کرونا را جدی بگیریم، ماسک می زنیم و ماسک جزء پربحث­ترین و داغ­ترین هشتگ­های مورداستفاده بوده است. در پایان می­توان نتیجه گرفت برخلاف تاکید مردم بر اطلاع­رسانی و بازنشر محتوا و اطلاعات مرتبط با کووید ۱۹ باهدف پیشگیری و مراقبت، میزان ابتلا به بیماری افزایش یافته است؛ کاربران از اینستاگرام به عنوان یک مجرای اطلاعاتی استفاده کرده­اند؛ و میزان مشارکت و فعالیت سازمان­ها و مراکز بهداشتی و درمانی و متخصصان در انتشار اطلاعات و اخبار ناچیز بوده است.

تحلیل شبکه اجتماعی, ترسیم نقشه موضوعی, اینستاگرام, ویروس کووید۱۹