معصومه تقوایی - کارشناسی ارشد تاریخ اسلام ، دانشگاه پیام نور مشهد ، خراسان رضوی، جوین، دوره دوم متوسطه ، سرگروه تاریخ شهرستان

هدف پژوهش حاضر ، بررسی کمی و تحلیل کتاب تاریخ ۱ پایه دهم انسانی و بدست آوردن میزان ضریب درگیری دانش آموزان این پایه با این کتاب ، از لحاظ فعال بودن و پژوهش محوری است . نقد و بررسی محتوای کتاب درسی از جمله موضوعاتی است که در چند دهه اخیر مورد توجه پژوهشگران و متخصصان تعلیم و تربیت ایران قرارگرفته است . توجه به این موضوع می تواند اشکاات کتاب هاب درسی را آشکار کند و به متخصصان برنامه ریزی درسی در بازنگری و تدوین بهتر کتاب های درسی کمک کند .در اینجا جدو ل تحلیل محتوای متن کتاب تاریخ ایران و جهان باستان ارایه شده است .و با زبان اعداد وضعیت موجود ان کتاب را از جهت برخورداری از مقوله های و شاخص های مورد بررسی نشان می دهد.تحلیل داده های حاصل از جدول پایین حاکی از این است که در کتاب تاریخ ایران و جهان باستان ۴۵۶ واحد تحلیل برای هفده شاخص مقوله های شخصیت شناسی و اصول ناظر بر محتوای تاریخ شمارش شده است .که از تعداد ۱۴۲ واحد تحلیل (۴/۳۱ درصد )حاوی برخی از شاخص های مورد نظر است .در این کتاب شاخص سازماندهی اسناد و مدارک و تصویر برای مطالب تاریخی (با فراوانی ۱/۲۲ درصد ) و شاخص پشتیبانی از موضوعات و مطالب تاریخی با فراوانی ( ۲/۱۹ درصد) بیشتر از شاخص های دیگر و شاخص های امکانات شناسایی نشده و یا استفاده نشده توسط شخصیت و بازنمایی فرایند رویارویی شخصیت با امور محدود نشدن به بازنمایی نتایج آن و ذکر تبیین ها و اسناد جدید با فراوانی ۰ درصد اصلا مورد توجه مولفان این کتاب قرار نگرفته است . از بررسی و تحلیل محتوای تاریخ ۱ این نکته برداشت می شود که به همه شاخص ها ی ناظر به اصول انتخاب محتوای آموزشی درس تاریخ توجه جدی نشده است و فقط نیمی از محتوای کتاب ۷ /۵۳ درصد حاوی درصدی از شاخص های مورد نظر می باشد.در این کتاب به برخی از شاخصه ها اصلا توجه نشده و به برخی خیلی کم پرداخته شده است که این عدم توجه زمینه تربیتی مناسبی را برای خوانندگان این کتاب فراهم نخواهد کرد .به طور نمونه به شاخص ذکر تبیین ها و اسناد جدید برای حوادث اصلا توجه نشده است و با توجه به اینکه دانش انسان با در نظر گرفتن محدودیت های وجودی او نمی تواند به عنوان دانشی تغییر ناپذیر در نظر گرفته شود . با این حال کشف اسناد جدید و توضیحات کامل تر باعث می شود که نگاه دانش اموزان و خوانندگان کتاب تاریخ ۱ به حوادث تاریخی دچار دگرگونی شود .به عبارتی دیگر با گسترش فناوری اطلاعات در جامعه کنونی ضرورت توجه به این شاخص بیشتر خواهدبود .زیرا دانش آموزان در معرض انبوهی از اطلاعات و اسناد جدید قرار می گیرند که می تواند نظر آنها را درباره حوادث تاریخی تغیر دهد.ولی در این کتاب از تبیین ها و اسناد جدید استفاده نشده است که این امر مانع از آشنایی دانش آموزان با ماهیت پویایی علم تاریخ می شود. از دیگر شاخص هایی که کمتر مورد توجه مولفان قرار گرفته است می تواند شاخص ارتباط رخداد های در دست تاریخی با مسائل جدید جامعه و دانش آموزان اشاره کرد که تنها ۲ درصد واحد های تحلیل مورد در این کتاب به این شاخص تعلق گرفته است .درس تاریخ باید به دانش آموزان در جهت شناخت و حل بهتر مسائل امروزی جامعه کمک کند برقراری ارتباط بامسائل جامعه از جمله اصولی است که باید در محتوای درس تاریخ به آن توجه بیشتری شود. با توجه به اینکه مقوله مرتبط ساختن مطالب تاریخی با مسائل کنونی جامعه با نظر به ارتباط تعلیم و تربیت با نیاز ها و مسائل در نظر گرفته شده است .این ارتباط در فرایند تعلیم و تربیت شکاف میان نظر و عمل و همچنین رخنه میان دانش آموزان و پژوهش را پر خواهد کرد و این ارتباط سازنده یادگیری را برای دانش آموزان دلپذیر ساخته و منجر به یادگیری پایدار و مفید می شود که در این کتاب به این ارتباط موثر کمتر توجه شده و مود اغفال واقع شده است .عدم توجه به این شاخص چه بسا بتواند زمینه رویگردانی دانش آموزان از دانش تاریخ را فراهم سازد .