مصطفی احسانی - پژوهشگر

کشف الگوی زندگی که بتواند آرامش و امید را به انسان امروزی بازگرداند، به یک مطالبه عمومی تبدیل شده است. جریان ها و نحله های مختلف اعتقادی، الگوهایی را مطرح می کنند که یکی از آن ها الگوی «زندگی معنوی» است. در این مقاله سعی شده که با روش توصیفی تحلیلی مطالب به دست آمده از منابع کتابخانه ای، با تطبیق و سنجش مفهوم سازی و صورت بندی های معنویت، مهم ترین مبانی معرفت شناختی آن را بررسی کنیم. معنویت در معنای عام آن را می توان زیستن مبتنی بر اعتقاد به امور فراتر از ماده و استوار ساختن نظر و عمل در کلیه ابعاد زندگی مبتنی بر آن تلقی کرد. باوجودآنکه در قرآن واژه معنویت و مشتقات آن به کار نرفته است؛ اما با توجه به تاکید فراوان قرآن به ایمان و عمل صالح، می توان گفت معنویت در اسلام، به ارزش ها و مولفات زندگی مبتنی بر ایمان به حقایق فرامادی با محوریت خداوند دلالت دارد. بدین جهت معنویت با مفاهیمی همچون دین، عرفان و اخلاق نسبت می یابد. در اندیشه اسلامی پذیرش اصل واقعیت و امکان شناخت آن از مبانی معرفت شناختی معنویت است. با تکیه بر این اصل است که زمینه تشخیص و مهندسی زندگی برای انسان فراهم می آید و با کاوش و دریافت حقایق، اندیشه و عمل انسان جهت درست می یابد؛ اما مستحکم ترین مبنای معنویت اسلامی، وحی است که در قالب ایمان به خدا و عمل صالح در زندگی انسان مسلمان نمود می یابد.