فرزاد دولتخواه - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
رامین صادقی نژاد - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر – ایران
رسول عبادی - استادیار زبان و ادبیات عربی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران.

مهمان­نوازی و پذیرایی از میهمان از ویژگی­های مشخص و نشانگر هویت فردی و اجتماعی ایرانیان است. می­زد (myazad) به معنای سور و سفره پذیرایی از میهمان یا همان آیین خوان نهادن است. ارجمندی خوان گستردن برای میهمان، یکی از بارزترین نمودهای مهمان­نوازی در میان ایرانیان باستان می­باشد که در متون پهلوی ساسانی، بدان اشاره و در مورد چند و چون و ارجمندی آن، موضوعاتی عنوان شده است. از طرفی شاهنامه فردوسی، اثری گران سنگ است که می­توان در آن، بازتاب آیین­های کهن و باستانی زرتشتیان از جمله خوان نهادن را به مطالعه نشست. در این نوشته، سعی کرده­ایم با بررسی تطبیقی سنت باستانی می­زد در متون پهلوی و شاهنامه فردوسی، وجوه ارج­داشت میهمان و ارجمندی این آیین باستانی را نشان دهیم. گشاده­رویی میزبان، قربانی کردن حیوان به ویژه گوسفند و بره برای میهمان، پختن دانه­های گیاهی با شیر در هرکاره، انداختن نان بر سفره، آوردن شیر و سرکه بر سرخوان؛ فراخواندن مهمان بر سر خوان و همراهی با میهمان برای غذا خوردن، مهربانی کردن با میهمان، گرفتن برسم به دست و خواندن باج (=واژ: باژ) یا همان نیایش در کنار آتش مقدس، هنگام غذا خوردن، بستن دهان هنگام غذا خوردن و شستن دست­ها و خواندن زمزم بعد از خوردن غذا از نشانه­های بارز بزرگ­داشت مهمان در آیین باستانی می­زد می­باشد که در جای جای شاهنامه و متون پهلوی ساسانی بدان ها اشاره شده است.

باژ, برسم, زمزم, شاهنامه فردوسی, می زد