کرامت اله زیاری - استاد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، تهران، ایران
سیدعباس رجایی - دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، تهران، ایران
احمد پوراحمد - استاد، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، تهران، ایران
حسین منصوریان - دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، تهران، ایران
محمود عدالتی رنجبر - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، تهران، ایران

سازمان فضایی منطقه کلانشهری تحت تاثیر عوامل فیزیکی، محیطی، اجتماعی و اقتصادی توسعه می یابد. در عوامل فیزیکی "فاصله از کلانشهر مرکزی"، "شبکه بزرگراهی" و "اتصال ریلی" در توسعه شهرهای موجود و جدید تاثیر دارند. شهرهای موجود در امتداد شبکه های بزرگراهی و یا در پیرامون ایستگاه های ریلی توسعه می یابند، اما توسعه شهرهای جدید به دسترسی سریع و مناسب آنها بستگی دارد. در این پژوهش ضمن پرداختن به تاثیرات شبکه ریلی پرسرعت در توسعه شهری، به بررسی تاثیر شبکه ریلی موجود بر توسعه شهرهای جدید منطقه کلانشهری تهران پرداخته شده است. پژوهش حاضر، توصیفی - تحلیلی است و با بهره گیری از خوشه بندی فضایی و تحلیل موران محلی، تاثیرات شبکه ریلی و بزرگراهی را بر توسعه شهرهای جدید مورد بررسی قرار داده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که شهرهای جدید متصل به شبکه ریلی از جمعیت پذیری و تراکم جمعیتی بالاتر برخوردار می باشند و به هدف یکپارچگی مورفولوژیکی بیشتری از بعد اندازه دست یافته اند. این سیاست فضایی به منظور کاهش بار جمعیتی کلانشهر مرکزی و حرکت به سمت چند مرکزیت سازی سکونت شهری بکار گرفته می شود. با توجه به آنکه تحقق یکپارچگی در منطقه کلانشهری تهران با تقویت تعامل بین نقاط شهری ایجاد می شود و افزایش تعامل از طریق افزایش سرعت جابجایی امکان پذیر است، بنابراین پیشنهاد می شود که شهرهای جدید دورتر از کلانشهر تهران ( شهرهای هشتگرد و پرند) جهت ارتقای کیفیت و کمیت توسعه فیزیکی به شبکه ریلی پرسرعت متصل گردند.

منطقه کلانشهری، شهر جدید، شبکه ریلی پرسرعت، توسعه ریلی.