فرهاد عزیزی - دانشجوی دکتری علوم اقتصادی دانشگاه تبریز(نویسنده مسئول) ایمیل farhad.economic@gmail.com
محمدباقر بهشتی - استاد اقتصاد دانشکده مدیریت واقتصاد دانشگاه تبریز
محمد سلماسی زاده - دانشیار رشته تاریخ دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

در مسیر تحولات تاریخی، کشورها با بزنگاه های مهم تاریخی مواجه می شوند. بزنگاه­های تاریخی در کشورهای مختلف به شیوه­های گوناگونی رخ می­دهند و با شکل­گیری مسیرهای متفاوت، میراث جداگانه و متمایزی را برای هر کشور تولید می­کند. یکی از بزنگاه­های مهم تاریخ معاصر ایران برکناری رضاشاه از قدرت توسط عوامل بیگانه و شروع حکومت محمدرضاشاه پهلوی می­باشد. بعد از برکناری رضاشاه اگر چه قدرت بین عوامل مختلف توزیع گردید اما دخالت­های نیروهای خارجی و هرج و مرج سیاسی مسیر رشد و توسعه اقتصادی در دهه ۱۳۲۰ شمسی در ایران را به حاشیه کشانید. بحث اصلی این پژوهش که به روش بررسی تاریخی انجام گردیده است به نقش حکومت­ها و فرادستان در اقتصاد و سیاست ایران و عقب­ماندگی آن اشاره دارد. نتیجه این تحقیق نشان می­دهد که گرچه وجود مجلس قدرتمند در نهایت  منجر به ملی شدن صنعت نفت گردید اما به دلیل هرج و مرج سیاسی و اجتماعی و همچنین عدم باز توزیع قدرت سیاسی و اقتصادی بین مردم عادی رشد و توسعه اقتصادی رخ نداد. علاوه بر این در اواخر دهه ۱۳۲۰ با کاهش قدرت مجلس در برابر نخست­وزیر تغییر نهادی خاصی صورت گرفت و کاهش قدرت مجلس میراثی برای ادامه حکومت شاه گردید. با این تغییر نهادی وی توانست از میراث نخست­وزیر به خوبی محافظت کند و با تمرکز بر قدرت سیاسی منابع اقتصادی را بیش از پیش به انحصار نزدیکان و فرادستان درآورد که این امر منجر به پدید آمدن یک اقتصاد فراگیر نگردید.

بزنگاه تاریخی, نهادهای سیاسی و اقتصادی, وابستگی به مسیر, عصر پهلوی دوم