کاظم استادی - پژوهشگر علوم قرآن و حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران.

در میان دانشمندان شیعه، مخصوصا علمای متاخر، کتاب های الاحتجاج و تفسیر امام حسن عسکری(ع)، مورد مناقشه است. این مناقشات، چند بعدی و از لایه های متعددی همچون: تاریخ تالیف، انتساب کتاب به مولف، اسناد و محتوای کتاب ها، تشکیل شده اند. دراین میان، یک نکته حائز توجه است که، تمام کتاب تفسیر عسکری(ع) و نیز بخش قابل توجه ای از کتاب احتجاج، بنقل از یک راوی، با نام «ابوجعفر الحسینی المرعشی» یا اسامی تصحیف شده و مشابه آن می باشد. بنابراین، مهم است تا وضعیت این راوی، شناسایی و نیز ترجمه شود. واکاوی وضعیت ابوجعفر در منابع متقدم، ممکن است بتواند این دو کتاب را ازنظر هویت رجالی راویان و مولفان روشن کند؛ و نیز، شاید بتواند تاریخ نقل و انتقالات این کتاب ها را روش، و حتی برخی از مناقشات پیرامون این دو کتاب را مرتفع نماید. بر اساس پژوهش حاضر، که به روش کتابخانه ای انجام شده است، روشن شد که در منابع متقدم و متاخر شیعه، هیچ اطلاعی، بیش از یک خط، از ابوجعفر مرعشی و شاگرد وی طبرسی، وجود ندارد؛ و جدای از اینکه شهرت ایشان از ساخته های متاخرین است؛ حتی انتساب احتجاج به طبرسی نیز، روشن نمی باشد. هر چند که در الانساب سمعانی، ترجمه اندکی از ابوجعفر مرعشی وجود دارد، و او وی را از «شیعیان غالی» دانسته است؛ که البته با توجه به شواهدی، این احتمال که مرعشی از غلات نصیریه ایران باشد، پر رنگ می شود

احتجاج, تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع), مرعشیان, احمد بن علی طبرسی, نصیریه, مهدی مرعشی