سمیه عبداللهی - دانشجوی دکتری قرآن وحدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
زهره اخوان مقدم - دانشیار گروه علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران.
محمد رضا آرام - دانشیار گروه علوم قرآن وحدیث، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

مسئله تاریخمندی قرآن پس از رواج علم هرمنوتیک درغرب، بین روشنفکران مسلمان حرکت پرشتابی گرفت تا آنجا که آراء و اندیشه های ساختار شکنانه ای در آن مطرح گردید و قرآن، متنی بشری خوانده شد، در حالیکه تاریخمندی در میان خود هرمنوتیست های غربی جایگاه یکسانی ندارد و چرخش های مبنایی حول آن در هرمنوتیک صورت گرفته است. در بازبینی روایات تفسیری اهل بیت(ع)، به مساله تاریخنگری توجه شده که به عنوان یکی از اصول تفسیری برگرفته از روایات اهل بیت(ع) قابل بازخوانی است. در این نوشتار با بیان تعریف تاریخمندی، به روش توصیفی-تحلیلی به تفکیک تاریخمندی متن از تاریخمندی فهم در دیدگاه هرمنوتیستها پرداخته شده است. مطابق آنچه که از روایات تفسیری اهل بیت(ع) درباره نگرش تاریخی در فهم متن قرآن دریافت گردید، سه وجه استفاده از تاریخ- «تاریخ گذشتگان»، «تاریخ شرایط و جوانب نزول» و «تاریخ مربوط به محیط نزول قرآن» - در روایات تفسیری قابل احصا می باشد و از این رو روایات اهل بیت(ع) ناظر بر تاریخنگری در فهم متن قرآن است نه تاریخمندی متن قرآن که این مسئله حاکی از اشراف وحی و قرآن بر حوادث نزول است و نه متاثر از آن. سپس با اشاره به روایاتی که فهم قرآن را فراتاریخی می داند به تبیین این دیدگاه اهل بیت(ع) پرداخته شده است.

تاریخمندی فهم, تاریخمندی متن, تفسیر اهل بیت(ع), هرمنوتیک روشگرا, فرا تاریخی