کبری سلطانی - گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
جعفر معصوم پور سماکوش - گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
فیروز مجرد - گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
سحر هادی پور - گروه مهندسی عمران، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تکنولوژی مالزی، جوهر بهرو، مالزی
عبداله جلیلیان - گروه آمار، دانشکده علوم، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

این تحقیق با هدف بررسی تنوع فضایی و روند زمانی خشکی ایران در آینده (۲۰۵۰- ۲۰۲۰) بر اساس سناریوهای SSP۲-۴.۵ و SSP۵-۸.۵ مدل های CMIP۶ (MRI-ESM۲ و GFDL-ESM۴) نسبت به داده های دیدبانی (۲۰۱۴- ۱۹۹۲) با استفاده از شاخص های AI و IDM بر پایه متغیرهای بارش، تبخیر و تعرق و متوسط دما انجام شد. از ضریب تغییرات و تحلیل روند نوآورانه به ترتیب برای بررسی تغییرات و روند میانگین سالانه خشکی استفاده شد. نتایج نشان داد در دوره مشاهداتی به جز نواحی شمالی البرز و بخشی از شمال غرب، سایر مناطق کشور خشک و نیمه خشک بوده اند. اما در آینده، سناریوها نشان دهنده کاهش رطوبت در مناطق شمالی البرز، نواحی شمالی فلات داخلی ایران و بخش هایی از مناطق جنوبی رشته کوه زاگرس هستند. خشکی در شمال غرب و بخش هایی از مناطق مرکزی و شمالی زاگرس کاهش می یابد. در سایر نواحی مدل ها همچون گذشته شرایط خشک و نیمه خشک را پیش بینی کردند. بیشترین درصد تنوع فضایی میانگین سالانه خشکی (۱۰۵%- ۷۱%)، در دوره ۲۰۱۴- ۱۹۹۲ در جنوب شرق و سواحل جنوبی کشور مشاهده شد و بر اساس مدل ها درصد تنوع مکانی خشکی در آینده کاهشی می باشد. روند مقادیر میانگین سالانه خشکی ایران نشان داد که خشکی در سطوح معناداری ۰۵/۰ و ۰۱/۰ درگذشته افزایش یافته و در آینده بر اساس MRI-ESM۲ (سناریوی SSP۵-۸.۵ و شاخص IDM) در سطوح معناداری ۰۵/۰ و ۰۱/۰ افزایش خواهد یافت. در سایر شرایط خشکی در این سطوح معناداری، کاهش نشان می دهند. نتایج پژوهش می تواند در برنامه ریزی و کاهش آثار منفی تغییرات اقلیمی در ایران مفید باشد.

ایران, تغییرات فضایی, خشکی, روند, CMIP۶