زلیخا غفاری رودسری - دانشجوی دکتری، رشته تاریخ اسلام ، دانشگاه بین المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران
مهدی عبادی - دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

در عصر قاجاریه، گیلان به عنوان تولیدکننده عمده ابریشم و مرکز اصلی تجارت خارجی ایران از طریق دریای خزر، جایگاه چشمگیری در اقتصاد کشوری و منابع درآمد دولت مرکزی داشت. با وجود این، فراگیری بیماری کرم ابریشم در گیلان در سال ۱۲۷۷ق/۱۸۶۰م. و همچنین بی ­توجهی حکومت قاجاریه به این مسئله، موجب کاهش زیاد تولید محصول ابریشم در گیلان شد. با اعتراض نوغان داران گیلانی و تجار تبعه دول بیگانه به این شرایط و مواجه شدن دولت با ضرر مالی هنگفت مالی ناشی از آن، اقداماتی برای بهبود اوضاع صنعت ابریشم و نوغان داران گیلانی صورت گرفت. در این پژوهش با رویکرد تاریخی و همچنین با بهره گیری از رویکرد توصیفی- تحلیلی، وضعیت صنعت ابریشم در دوره قاجاریه طی سال ­های ۱۳۰۰-۱۳۳۵ق/۱۸۸۲-۱۹۱۷م. مورد بررسی قرار گرفته و اقدامات دولت قاجاریه و تلاش ­های تجار برای احیای دوباره این صنعت ارزشمند گیلان تبیین شده است. بنا بر یافته ­های این پژوهش، اولین اقدام دولت در این زمینه، واردات تخم نوغان توسط تجار خارجی بود. شکل­ گیری ادارات دولتی مرتبط با صنعت ابریشم به منظور رسیدگی به امور تجار خارجی و همچنین تشویق و ترغیب نوغان داران گیلانی برای شروع مجدد به کار نوغان داری، از جمله اقداماتی بود که برای احیای صنعت ابریشم در گیلان انجام گرفت.

گیلان, قاجاریه, اقتصاد گیلان, صادرات گیلان, ابریشم, رشت, لاهیجان