نصرت نیل ساز - عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس
مریم درویش طاهری - دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث از دانشگاه تربیت مدرس

در میان ائمه اطهار(علیهم السلام)، بیشترین زیارات به امیرمومنان و سید الشهداء(علیهما السلام) اختصاص دارد. در این پژوهش که گردآوری اطلاعات آن به روش کتابخانه­ای و تحلیل داده­ها به ­روش تاریخی، تطبیقی و توصیفی است، زیارات امیرالمومنین(ع)، منبع­یابی شد و سیر تطور تاریخی سندی و متنی آنها از کهن­ترین منبع موجود، یعنی الکافی شیخ کلینی تا آثار علامه مجلسی شناسایی گردید. نتیجه این شد که در مجموع، سی و دو زیارت برای آن­ حضرت در شانزده کتاب ادعیه و زیارات وجود دارد که بیشترین آنها در المزار الکبیر ابن ­مشهدی با ذکر چهارده مورد است. زیارت امیرالمومنین(ع) در روز غدیر، بیش از سایر زیارات در کتاب های ادعیه و زیارات محدثان و فقهای برجسته شیعه آمده است. این زیارت را ابتدا ابن­قولویه در کامل ­الزیارات با ذکر دو واسطه از امام رضا، از امام کاظم از امام صادق(علیهم السلام) آورده و پس از وی، شیخ طوسی در مصباح المتهجد و سپس ابن­مشهدی در المزار الکبیر از جابر بن یزید جعفی از امام باقر(ع) روایت کرده است. از سی و دو زیارت امیرالمومنین(ع)، سیزده مورد، با ذکر سند و نوزده مورد، بدون ذکر سند بوده و بیشتر آنها از امام باقر، امام صادق و امام هادی(علیهم السلام) صادر گردیده­اند.

زیارات امیرالمومنین(ع), منبع یابی زیارات, تطور تاریخی زیارات, تطور متنی زیارات, تطور سندی زیارات