مونا کدخدا - پژوهشگر دکترای معماری، دانشگاه آزاد واحد تهران غرب
علیرضا عینی فر - استاد معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
حمیدرضا موسوی - استادیار معماری، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز.

پدیده موزه و موزه داری در دوران معاصر در اکثر کشورهای دنیا گسترش پیدا کرده است و ایده موزه در دوران معاصر به صورت یک ایده جهانی درآمده است و فرهنگ آن تقریبا به اکثر مناطق دنیا گسترش پیداکرده است. یکی از مفاهیم کلیدی که مبنای موزه ها را شکل داده است ذات و شان یک اثر است که در هر موزه به شکلی متفاوت در نظر گرفته شده است. نگاه متفاوت موزه ها و تفکر مجموعه ای است که مجموعه سازی و هویت موضوعی را در موزه پدید می آورد. بر همین اساس نوع نگرش به اثر و مجموعه و معناهایی که برای آن ساخته، پرداخته و انتقال داده می شود، باعث شکل گیری سیری از تغییرات در موزه ها شده و نسل بندی آن ها را به دنبال داشته است. انگاره های تاثیرگذار بر تفکیک موزه ها و نسل بندی آن ها در بستر تاریخ چگونه شکل گرفته است؟ با واکاوی عوامل موثر در چرایی و چگونگی تفاوت های پدیدار شده در هر نسل از موزه ها، چگونه می توان به یک صورت بندی محتوایی از نسل های مختلف موزه ها از ابتدای شکل گیری تا زمان معاصر دست یافت؟ این پژوهش بر آن است که به بررسی روند تکاملی نسل بندی موزه ها در بستری تاریخی بپردازد. در این راستا از طریق واکاوی وجوه ماهوی، ساختاری و معنایی در این دسته از بناها به بررسی و نگرش وجوه ارزشی اشیاء می پردازد. نتایج پژوهش نشان دهنده این موضوع است که در دوران معاصر علاوه بر انگاره های ساختاری که در برپایی فیزیک موزه موثر است، انگاره های ادراکی معنایی شاخص کیفی نسل بندی موزه ها را به سمت و سویی دیگر هدایت می کند. در این سیر تحول محتوایی، شیوه بازگویی در موزه ای شدن یک پدیده، از گفتمان یک سویه تاریخی به سمت دوسویه اجتماعی و در موزه های نوین به صورت گفتمان ذهنی از نوع تبادل آگاهی انجام می گیرد. گفتمان نسل نوین از نوع روایتگری موزه است که معانی تازه ای بر متن اثر می افزاید و چرخه خوانش را باز می گذارد. بدین ترتیب با تاویل های مخاطبان متعدد صحن موزه تکرار می شود و روایت آن به اتمام نمی رسد. اما باید توجه داشت که سرعت پیشرفت و هماهنگی با این تحولات در ایران، هنوز با ضرباهنگ تحولات جهانی همسویی چشمگیری ندارد و تا حصول به معنای واقعی تحول در مفهوم موزه و موزه داری، راه بسیار زیادی پیش روی طراحان، معماران، موزه داران وسایر متولیان موزه داری در ایران قرار دارد.

نسل بندی موزه ها, شان اشیاء, موزه ای شدن, گفتمان معنایی, ضرباهنگ تحولات موزه