نیما جهانگیری - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرمشناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
حشمت رستمی درونکلا - دانشجوی دکتری حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات

جنایات هولناک ارتکاب یافته در جنگ های جهانی و پیامدهای شدید آن، خشم و نفرت جهانیان را برانگیخت. بعد از اشغال آلمانتوسط نیروهای متفقین و پس از خاتمه جنگ جهانی دوم بود که دیوان بین المللی نظامی نورنبرگ توسط چهار قدرت فاتح درشرایطی مطلوب جهت محاکمه و مجازات جنایتکاران اصلی جنگ تشکیل گردید. مطالعه و بررسی مبنای تاسیس این دیوان واینکه در محاکمه های نورنبرگ دادرسی عادلانه حاکم بوده و یا توسل به زور بوده است هدف این پژوهش قرار گرفته و برایرسیدن به این هدف از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته اصلی این پژوهش این است که در رابطه با عادلانه یاغیر عادلانه بودن دادرسیهای نورنبرگ و رعایت حقوق متهم اختلافنظر وجود دارد. به منظور تضمین محاکمه عادلانه و منصفانهمتهمان در اساسنامه دیوان نورنبرگ مواردی همچون لزوم روشن بودن اتهامات متهم درکیفرخواست، در اختیار قرار گرفتنکیفرخواست و اسناد ضمیمه آن برای متهم به زبانی که وی متوجه می گردد، حق برخورداری از وکیل جهت دفاع از متهم توسطوی و حمایت قضات از وکلا در برابر هجمه عمومی در عالم واقع، علنی بودن دادرسی، لزوم مستند و مستدل بودن به دلایلآرای محکومیت و یا بیگناهی متهمین از جمله موارد پیشبینی و رعایت حقوق دادرسی منصفانه است که بر اساس اسنادموجود تا حد بسیاری در دادرسی های نورنبرگ اعمال گردید. اما در این دادرسی ها نقض های فاحشی در رابطه با حقوق متهمیننیز صورت گرفت. مهم ترین آنها را میتوان کمبود وقت و امکانات کافی برای تهیه و ارائه دفاعیات وکلای متهمین، آشنا نبودنوکلا با سیستم حاکم آمریکایی- انگلیسی بر دادگاه، محرومیت متهمین از حق بر تجدیدنظرخواهی و قطعی بودن آرا، نابرابریبین تعقیب قضایی متهمین و دفاع آنان از خود و عدم استقلال این دادگاه برشمرد. در مجموع بر اساس نظرسنجی هایی که درزمینه عادلانه بودن دادرسی های نورنبرگ صورت گرفته است، اکثریت جمعیت آلمانی مورد بررسی قرار گرفته معتقد بودند کهدادرسی ها به صورت عادلانه صورت گرفته است و بیشتر، دادرسیهای عادلانه حاکم بوده است تا حاکمیت زور

دیوان نورنبرگ، جنگ جهانی دوم، دادرسی عادلانه، حقوق متهم.