محمود افشین - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت مرتع، دانشگاه زابل
مجید شریفی راد - گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده آب و خاک، دانشگاه زابل
سعیده سعیدی - کارشناس پژوهشکده زیست فناوری، دانشگاه زابل

سابقه و هدف: میزان مواد موثره گیاهان دارویی در مراحل مختلف رشد آنها متفاوت است، بنابراین برای تعیین بهترین زمان برداشت هر یک از گونه های گیاهان دارویی، لازم است که میزان مواد موثره و فعالیت زیستی آن در مراحل مختلف رشد بررسی شود. گونه Tanacetum parthenium L. یکی از گونه های مهم جنس کاسنی می باشد که خواص دارویی متعددی دارد. در این مطالعه محتوای تام ترکیبات فنول، فلاونوئید، آلکالوئید و آنتوسیانین، فعالیت آنتی اکسیدانی و ضدباکتریایی عصاره اتانولی اندام های هوایی و ریشه T. parthenium در مراحل مختلف فنولوژی (رویشی، گلدهی و بذردهی) بررسی شده است.مواد و روش ها: بدین منظور فنول کل، فلاونوئید کل، آلکالوئید کل و آنتوسیانین کل در عصاره اتانولی اندام های هوایی و ریشه گیاه بابونه گاوی به روش اسپکتروفتومتری اندازه گیری شدند. فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره ها به روش مهار رادیکال آزاد ۲ و ۲ دی فنیل- ۱- پیکریل هیدرازیل (DPPH) و فعالیت ضدباکتریایی عصاره ها در برابر باکتری های گرم مثبت (استافیلوکوکوس اورئوس و باسیلوس سرئوس) و باکتری های گرم منفی (اشریشیا کلی و سالمونلا تیفی موریوم) به روش های انتشار دیسک، حداقل غلظت مهار (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MBC) ارزیابی شد.نتایج: حداکثر میزان فنول کل (۱.۲ ± ۶۲.۳ میلی گرم معادل اسید گالیک بر گرم وزن خشک گیاه)، فلاونوئید کل (۰.۹ ± ۳۵.۷ میلی گرم معادل کوئرستین بر گرم وزن خشک گیاه)، آلکالوئید کل (۰.۶ ± ۷۳.۲ میلی گرم معادل آتروپین بر گرم وزن خشک گیاه) و آنتوسیانین کل (۰.۳ ± ۴.۲ میلی گرم معادل سیانیدین ۳-گلوکوزید بر گرم وزن خشک گیاه) در عصاره اندام های هوایی گونه مورد مطالعه در مرحله گلدهی اندازه گیری شد. نتایج ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره ها نشان داد که عصاره اندام های هوایی در مرحله گلدهی گیاه دارای بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانی (۰.۷ ± ۷۵.۳%) است و حداقل فعالیت آنتی اکسیدانی (۰.۹ ± ۱۶.۵%) برای عصاره ریشه در مرحله رویشی گیاه اندازه گیری گردید. براساس نتایج بررسی فعالیت ضدباکتریایی، بیشترین قطر هاله عدم رشد (۰.۳ ± ۲۱ میلی متر) برای عصاره اندام های هوایی گیاه در مرحله گلدهی و در مقابل باکتری استافیلوکوکوس اورئوس مشاهده شد و حداقل غلظت مهار (۱۲.۵ میکروگرم بر میلی لیتر) و حداقل غلظت کشندگی (۲۵ میکروگرم بر میلی لیتر) در برابر باکتری مذکور و برای عصاره اندام های هوایی در مرحله گلدهی و رویشی ثبت شد. براساس نتایج، عصاره های گونه مورد مطالعه اثرگذاری بیشتری بر باکتری های گرم مثبت نسبت به باکتری های گرم منفی داشت.نتیجه گیری: با توجه به نتایج این تحقیق می توان بیان کرد که عصاره گیاه بابونه گاوی در مرحله گلدهی دارای میزان قابل توجهی از ترکیبات فیتوشیمیایی با خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدباکتریایی مناسب است و می توان از آن به عنوان منبع ترکیبات آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک طبیعی استفاده کرد.

آلکالوئید, آنتوسیانین, فعالیت زیستی, فلاونوئید, فنول, بابونه گاوی