عباسعلی زمینی - دانشیار، گروه شیلات، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان. ایران.
رضا طاعتی - استادیار، گروه شیلات، واحد تالش، دانشگاه آزاد اسلامی، تالش. ایران.
محمدرضا رضایی ارده - مربی، گروه شیلات، واحد تالش، دانشگاه آزاد اسلامی، تالش. ایران
علیرضا نجفی خواه - کارشناس ارشد، اداره کل شیلات استان گیلان، بندرانزلی، ایران.

سابقه و هدف: گیاهان دارویی تاثیر بسیار سالم­تری در قیاس با داروهای شیمیایی داشته و به علت داشتن مواد موثره گوناگون می توانند در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری­ها کاربرد داشته باشند. تاسماهی ایرانی یا قره­برون یکی از باارزش ترین گونه های ماهیان خاویاری دریای خزر است که به عنوان گونه مناسب پرورشی به مزارع پرورش ماهیان خاویاری معرفی شده و بخشی از گله های مولدین پرورشی را در ایران تشکیل می­دهد. این گونه به دلیل کوتاه­تر بودن دوره تولید خاویار در مقایسه با گونه فیل­ماهی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف از این تحقیق، مقایسه عملکرد عصاره­های هیدروالکلی اکالیپتوس و سیر در کاهش بار قارچی و باکتریایی تخم تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) طی دوره انکوباسیون بود.مواد و روش ها: در ابتدا، از مولدین نر و ماده تاسماهی ایرانی پس از طی شدن مراحل تکثیر مصنوعی اسپرم و تخمک کافی استحصال شد. پس از لقاح، تخم­ها توسط ترازوی دیجیتال توزین شده و تعداد تخم به ازای گرم، وزن کل تخم­ها در سینی و تعداد نهایی تخم های ذخیره­سازی شده در انکوباتور محاسبه گردید. با توجه به اختصاص سه سینی برای هر تیمار، تعداد تخم­های ذخیره­سازی شده برای هر تیمار ۱۵۰۰۰ عدد و تعداد کل تخم­های ذخیره­سازی شده برای ۵ تیمار ۷۵۰۰۰ عدد بود. عصاره­های هیدروالکلی (حلال اتانول ۷۰%) اکالیپتوس (ظاهر: شفاف، رنگ: قهوه­ای و pH=۵.۰۲) و سیر (ظاهر: شفاف، رنگ: قهوه­ای روشن و pH=۶.۴۹) تهیه شدند. پنج تیمار آزمایشی شامل شاهد (فاقد عصاره)، اکالیپتوس۵۰ میلی­گرم در لیتر، اکالیپتوس ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر، سیر۵۰ میلی­گرم در لیتر و ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر در سه تکرار به روش حمام کوتاه مدت طی سه مرحله (روز) طراحی شدند. در پایان سه مرحله ضدعفونی، نمونه­برداری از تخم­ها به صورت تصادفی و از هر تکرار برای شمارش کل باکتریایی و قارچی اجرا گردید.نتایج: اختلاف معنی­داری در فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب مانند pH، اکسیژن محلول و درجه حرارت طی مراحل ضدعفونی تخم­ها مشاهده نشد (P>۰.۰۵). نتایج نشان داد که تیمارهای حاوی عصاره­های هیدروالکلی اکالیپتوس و سیر در سطوح ۵۰ و ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر، شمارش کل باکتریایی و قارچی کمتری را نسبت به تیمار شاهد نشان دادند (P<۰.۰۵) ولی عصاره اکالیپتوس در غلظت ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر عملکرد بسیار بهتری نسبت به بقیه تیمارهای آزمایشی ثبت کرد (P<۰.۰۵). در شاخص­های انکوباسیون از قبیل درصد تفریخ و تعداد لاروهای سالم، اختلاف معنی­دار آماری در چهار تیمار حاوی عصاره­های هیدروالکلی سیر و اکالیپتوس (۵۰ و ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر) با تیمار شاهد مشاهده شد (P<۰.۰۵). براساس آزمون دانکن، میانگین درصد تفریخ و تعداد لاروهای سالم در تیمار عصاره اکالیپتوس ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر بیشتر از سایر تیمارهای مورد مطالعه بود (P<۰.۰۵). درصد تفریخ تخم در تیمارهای ۱۰۰ میلی­گرم در لیتر سیر و ۵۰ میلی­گرم در لیتر اکالیپتوس باهم برابر بودند.نتیجه گیری: در طول تحقیق، تغییری در شکل ظاهری لاروها مشاهده نشد که این مسئله می­تواند به عنوان بی­خطر بودن عصاره­های گیاهی مطرح شود. فاکتورهای متنوعی از قبیل نوع و ترکیبات موجود در گیاه، میزان غلظت مورد استفاده، نوع میکروارگانیسم، میزان pH و دمای محیط قادرند بر ظرفیت ضدمیکروبی عصاره­ها و ترکیبات گیاهی تاثیرگذار باشند. با توجه به یافته های حاصل، می­توان بیان کرد که عصاره­های هیدروالکلی سیر و اکالیپتوس نقش بسیار تعیین کننده ای در کاهش آلودگی قارچی و باکتریایی تخم تاسماهی ایرانی طی دوره انکوباسیون داشتند.

قره برون, عصاره های گیاهی, ضدعفونی, درصد لقاح, آبزی پروری سبز