فریبا قاسمی - دانش آموخته کارشناسی ارشد گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
علیرضا پورمحمد - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران
صابر گلکاری - پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران
علی اصغر علیلو - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های گندم دیم، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۲۴ ژنوتیپ در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (مراغه) انجام گردید. اختلاف بین ژنوتیپ های مورد مقایسه از نظر اکثر صفات معنی دار بود. برای صفت عملکرد دانه، ژنوتیپ های ۱ و ۲۳ به ترتیب بیشترین و کمترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. بین عملکرد دانه با صفات ویگور، عملکرد کاه، شاخص برداشت، تعداد سنبلچه در سنبله، وزن سنبله و تعداد دانه در سنبله همبستگی مثبت معنی دار وجود داشت. تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ ها را به چهار گروه تقسیم کرد به گونه ای که ژنوتیپ های ۲۲، ۲۴، ۱، ۱۵، ۷، ۱۳، ۳، ۲۱ و ۱۷ در گروه اول، ژنوتیپ های ۲، ۶، ۲۰، ۱۱و ۱۹ در گروه دوم، ژنوتیپ های ۹، ۱۸، ۱۴، ۸،۱۶ و ۱۰ در گروه سوم و بقیه ژنوتیپ های مورد مطالعه نیز در گروه چهارم قرار گرفتند. با توجه به انحراف میانگین کلاسترها در صفات مختلف، از ژنوتیپ های کلاستر دوم می توان برای بهبود عملکرد دانه و از ژنوتیپ های کلاستر چهارم برای بهبود خصوصیات سنبله استفاده کرد که این ژنوتیپ ها برای اهداف بهنژادی در شرایط دیم مناسب میباشند. در تجزیه به مولفه های اصلی، پنج مولفه اصلی اول مجموعا ۸۳/۸۰ درصد از تنوع صفات را توجیه کردند که بر اساس نتایج بدست آمده، مولفه اول به عنوان مولفه عملکرد دانه تعیین گردید. با شناسایی صفاتی  که بیشترین تاثیر را میتوانند بر روی عملکرد داشته باشند امکان برنامهریزی اصلاحی در جهت انتخاب صفات موثر در بهبود عملکرد دانه فراهم خواهد شد.

تجزیه کلاستر, تجزیه به مولفه های اصلی, صفات مورفولوژیک, عملکرد دانه, همبستگی