مرتضی بنده الهی - استادیار وزارت آموزش و پرورش، دانشجو دکتری تخصصی زبان و ادبیات فارسی پردیس بین المللی کیش دانشگاه تهران

در شعر فارسی، وسیع ترین افق معنوی، افق شعر های غنایی است، مطالعه در تطور انواع غنایی و مولفه های آن در ادبفارسی، گسترده ترین زمینه بحث است. موضوعاتی که در ادب فارسی حوزه شعر غنایی را تشکیل می دهد، تقریبا تمامموضوعات رایج است.ادبیات غنایی، اشعار و متونی است که احساسات، عواطف شخصی، حالات عاشقانه و امید و آرزویی را با زبانی نرم و لطیف بیانمی کند. در ادبیات فارسی، مولفه های غنایی با مفاهیمی همچون: توحید، ستایش، نیایش، دعا، نعت، عشق، عرفان، شادی، غم،مدح، هجو، مرثیه، سوگند نامه، ساقی نامه، فراق نامه، شکایت نامه، ده نامه نویسی، شادی نامه نویسی، عروسی نامه نویسی،طنز، معما مناظره، خمریه، حبسیه، شکوائیه، تمثیل، وصف شراب، اغتنام فرصت و توصیف مناظر زیبای طبیعت، بهار، پاییز،شب، صبح و نظایر آن است.در منظومه های نظامی، مولفه های گوناگون ادبیات غنایی در قالب تعبیرات بدیع و تازه گسترده است و هر کدام از این آثار خوددر بر دارنده یک یا چند گونه از این مضامین مخیل و تصویرهای دلنشین است. ستایش، نیایش، دعا، عشق، عرفان و ... نیز بهعنوان برخی از مولفه های اصلی ادبیات غنایی در خمسه نظامی از اعتبار والایی بر خوردار است، نگرش وی به این مقوله ها وهمچنین شیوه ارائه مولفه ها غنایی در داستانهای عاشقانه از زبان او نگرشی خاص و منحصر به فرد است.بررسی ویژگی های ادبیات غنایی، به عنوان یکی از اصلی ترین شاخه های ادب فارسی و کاویدن آنها در پنج گنج نظامی نشانخواهد داد،که این شاعر توانا و چیره دست چگونه و تا چه اندازه توانسته اند، حق این نوع ادبی (غنایی) را به خوبی ادا کنند، دراین پژوهش به بیان محوری ترین ویژگی های ادبیات غنایی در آثار نظامی می پردازیم

نظامی گنجه ای، منظومه های پنج گنج، ادبیات غنایی، مولفه های غنایی.