نبی امیدی - استادیار ، گروه مدیریت ، دانشگاه پیام نور ، تهران ، ایران .

برنامه­عمرانی­سوم، اولین برنامه جامع توسعه در ایران است که از برنامه­ها موفق دوران پهلوی بود، بطوری­که از نظر رشد اقتصادی، شش درصد نسبت به میزان رشد هدف­گذاری شده، پیشی گرفت. همزمان با این برنامه، مجموعه اصلاحاتی با عنوان انقلاب سفید یا انقلاب شاه و مردم که مجموعه­ای گسترده از تحولات و اصلاحات اقتصادی و اجتماعی را شامل می­شد در دوره محمدرضاشاه به اجرا گذاشته شد. هدف این پژوهش مشخص کردن تاثیر تداخل انقلاب سفید با زمان اجرای برنامه عمرانی سوم است. این پژوهش کیفی و به شیوه تحلیل اسناد و مدارک انجام شده است. تحقیق حاضر در تلاش برای پاسخ به این سئوال است که تداخل انقلاب سفید مشخصا چه تاثیری بر اجرای برنامه عمرانی سوم داشته است. نتایج نشان می­دهد انقلاب­سفید که از زمان تصویب و اجرا شاهد افزایش اصول مورد توجه (از ۶ اصل به ۱۹ اصل در طول زمان) بود، طرحی کلانتر با اهدافی بزرگتر و از نظر زمانی بلندمدت و از نظر سطح در حوزه راهبردی بود و برنامه­عمرانی­سوم از نظر زمانی میان­مدت (۵ ساله) با اهدافی محدود (رشد اقتصادی ۶ درصد) با راهبردهای ثابت سه­گانه ( افزایش پس­انداز داخلی، استفاده موثر از سرمایه­ها و تحدید موالید) بود. اکثر اهداف و اصول برنامه­عمرانی­سوم در چارچوب اصول انقلاب­سفید قرارگرفته به نحوی که ارتباط محتوایی زیادی بین اصول انقلاب سفید و برنامه­عمرانی­سوم وجود دارد. بنابراین این دو طرح به نوعی هم­سو بوده و به همین­خاطر گرچه با عناوین مختلف اما در یک جهت حرکت کرده­اند.ارزیابی نتایج عملکرد برنامه­عمرانی­سوم نشان می­دهد که تداخل آن با انقلاب سفید، تاثیر مثبتی داشته است و این تداخل قدرت های تاثیرگذار در حاکمیت را بر آن داشت تا برای تحقق اهداف تعیین شده هر دو طرح تلاش کنند.

برنامه عمرانی سوم, انقلاب سفید, اصلاحات ارضی, پهلوی