سمیه محمدی - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
صلاح الدین عبدی - دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

پژوهش حاضر به بررسی مفهوم غم در آن بخش از زبان­های فارسی و عربی پرداخته که با حوزه­ های مبدا مرتبط با ظرف، تصور و بیان شده است. از این طریق، شیوه اندیشیدن سخنگویان زبان­ های مذکور در این حوزه درک می شود و شباهت ­ها و تفاوت­ های میان آنها نمایان می گردد. افزون­ براین، سعی شده که نظم نهفته در پس عبارات گسسته و به ظاهر نامنظم ظرف ­انگاری فرد غمگین آشکار گشته و نظام شناختی آن توصیف گردد. روش انجام این تحقیق به صورت تحلیلی و درچارچوب استعاره شناختی است. مطالعات مقایسه­ ای، شناخت چگونگی ساختارمندی مفاهیم مشترک در نظام­ مفهومی سخنگویان زبان­ های مختلف و شناسایی استعاره­ های فرهنگ ­بنیاد توانسته اند در درک شناختی فرهنگ­ ها از یکدیگر نقش مهمی داشته باشند. برای نمونه، می­ توان به این نکته اشاره کرد که سخنگویان عربی، غم را عمدتا ماده ­ای دانسته ­اند که گلو را بند آورده (غص، شجا، جرض)؛ یعنی این انسداد حلق است که برجستگی داشته، درحالی­ که فرد فارسی زبان، غم را عمدتا خوراکی دانسته که آن را خورده است (غم/ غصه خورد). گویی، سختی قورت دادن در آن برجستگی نداشته و مشکل اینجاست که این خوراک در دل (معده) انباشته شده و این اندام را تحت فشار قرار داده (دلم ­ترکید)، یا اینکه این خوراک باعث آسیب و زخم دل گشته است (خون دل می خورد)؛ یعنی خوردن غم مایه زخم و خون­شدن دل است.

ظرف, غم, استعاره های فرهنگ بنیاد, زبان های فارسی و عربی