مسعود علیا - استادیار گروه فلسفه هنر دانشگاه هنر
مژده هاشمی نسب - دانشجوی دکتری دانشگاه هنر

پژوهش حاضر چگونگی بیان خود از طریق انتخاب تصویر پروفایل را در میان کاربران زن ایرانی در شبکه‎های اجتماعی مجازی (مطالعه موردی: فیسبوک) با تکیه بر نظریه نمایشی اروینگ گافمن بررسی میکند. پژوهش حاضر پژوهشی بنیادی است. در نظریه نمایشی گافمن، جامعه همچون صحنه نمایش و کنشگران همچون بازیگران نمایش در نظر گرفته می‎شوند. اگر شبکه‎های اجتماعی را بتوان جامعه‎ای پنداشت که کاربران درون آن به اجرای نقش‎ می‎پردازند، می‎‎توان انتخاب تصاویر پروفایل را آغاز این اجرا در نظر گرفت. فضای مجازی این امکان را فراهم می کند که کاربران در مواجهه با دیگران یک «خود» انتخابی داشته باشند و آن‎ را از طرق گوناگون همچون انتخاب تصویر پروفایل بیان کنند. این نوشتار در ذیل مطالعات فرهنگ دیداری جای می‎گیرد که تاکید آن بر فرهنگ به منزله‎ عنصر تاثیرگذار بر تجربه دیداری است و بالعکس. در پرتو این نگرش، آن جنبه‎های فرهنگی که در انتخاب تصویر پروفایل به ‎دست کاربران زن تاثیرگذارند شناسایی می شوند. در پژوهش حاضر، تلاش شده است که خود تصاویر تحلیل شوند و برای این منظور ۲۰۰ تصویر پروفایل به عنوان نمونه انتخاب شده‎اند. در بررسی تصاویر هم از تحلیل محتوای کیفی و هم تحلیل کمی به منظور مشاهده‎ و دسته بندی مقوله‎های شناسایی شده بهره برده‎ایم. به نظر می ‎رسد زنان در تصاویر پروفایل خود تلاش میکنند یک خود ایدئال را بسازند و به نمایش بگذارند که با کلیشههای جنسیتی همخوان باشد و همچنان درگیر بازتولید و اجرای هنجار‎های جنسیتی هستند.

بیان خود, تصویر پروفایل, زنان, فرهنگ دیداری, نظریه نمایشی