ساره طهماسبی زاده - دانشجوی دکتری دانشگاه بوعلی سینا همدان
محمدابراهیم زارعی - دانشیار دانشگاه بوعلی سینا همدان

از اوایل دوره قاجار، سیاحان بسیاری توانستند اطلاعات کمنظیری درباره زنان ارائه دهند. زیبایی زنان ایرانی از نکاتی است که نظر سیاحان اروپایی را به خود جلب کرده است. بازتاب این زیبایی را در نقاشیهای این دوره به وفور میبینیم. اما نکتهای که جلب توجه میکند تفاوت فاحش عکسهای بازمانده زنان دوره قاجار با سفرنامهها و نقاشیهای این دوره است. آنچه در این پژوهش مطالعه شده، بررسی صحت سیمای زنان دوره قاجار بر اساس مدارک تصویری زنان در نگارگری و عکاسی و تطبیق آنها با نگاشتههای سفرنامههاست. گردآوری مطالب در این پژوهش کتابخانهای است و به طریقه تاریخی تحلیلی نگاشته شده است. بر این اساس، پرسشهای این مقاله بدین ترتیب است: سیمای ظاهری زنان در نقاشیهای دوره قاجاریه تا چه میزان با سایر مدارک تصویرنگاری از قبیل عکاسی و نوشتههای سیاحان همخوانی دارد؟ و در صورت تفاوت در سیمای ظاهری زنانی که در مدارک یاد شده، چه عامل یا عواملی سبب این موضوع شده است؟ نتیجه بررسیها نشان میدهد که ما شاهد نوعی تفاوت در میان عکسهای برجای مانده با نقاشیهای این دوره هستیم. در دوره قاجار، هنرمند نقاش در ترسیم چهره زن به آرمان گرایی و عدم شبیه سازی گرایش داشت. میتوان گفت زن در تصویرنگاریهای این دوره، اعم از عکس یا نقاشی، ابزاری در جهت بیان شکوه قدرت و سلطنت است.

زنان, سفرنامه, عکاسی, قاجار, نگارگری