مسعود جعفری - گروه روان شناسی تربیتی، دانشگاه خوارزمی، کرج، ایران
عباس حبیب زاده - گروه روان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران
زهرا تنها - گروه روان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

پیشینه و اهداف: آموزش معکوس یک راهبرد آموزشی یا یک الگو برای تدریس و یادگیری است که در آن ساختارهای سنتی و متداول فرایند یادگیری وارونه می­شود؛ یعنی در یک کلام آنچه پیش­تر به صورت متداول در کلاس درس انجام می­شد، به خانه محول شده و فرایندهایی که قبلا دانش آموزان در خانه انجام می­دادند به کلاس درس منتقل می­شود. این روش به عنوان روشی نوین، می­تواند بر متغیرهای روان شناختی دخیل در یادگیری موثر باشد که یکی از این متغیرها خودکارآمدی است. پژوهش حاضر با هدف مقایسه­ اثربخشی آموزش معکوس و آموزش سنتی بر خودکارآمدی زبان انگلیسی دانش­ آموزان پایه دهم انجام شده است.روش ها : روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش را دانش ­آموزان پسر پایه دهم شهر قم تشکیل می­دادند. نمونه­ این مطالعه شامل ۶۰ دانش آموز (۳۰ نفر گروه آزمایش و ۳۰ نفر گروه کنترل) بود که انتخاب آن­ها به روش نمونه گیری در دسترس انجام گرفت. گروه آزمایش ۱۲ جلسه تحت آموزش معکوس قرار گرفتند؛ همچنین گروه کنترل به همین مدت با روش سنتی آموزش دیدند. در گروه آموزش معکوس از فیلم­ ها و پادکست ­های تهیه شده به صورت سی دی  استفاده شد. همچنین جزواتی به صورت چاپی نیز تهیه شد تا در صورت عدم دسترسی دانش ­آموزان به اینترنت از این روش به مطالب دسترسی پیدا کنند. محتوای مورد استفاده در این پژوهش دو عنوان درسی از کتاب زبان انگلیسی پایه­ دهم بود. برای گردآوری داده ­ها،  پرسش­نامه­ خودکارآمدی انگلیسی وانگ (۲۰۱۴) مورد استفاده قرار گرفت. این پرسش نامه دارای ۳۲ گویه بود که مولفه ­های خودکارآمدی شنیداری، خودکارآمدی خوانداری، خودکارآمدی نوشتاری و خودکارآمدی در گفتن را اندازه­گیری می­کرد. جهت تحلیل داده­ ها روش تحلیل کواریانس چندمتغیره مورد استفاده قرار گرفت و از نرم افزار اس.پی. اس. اس( spss-۲۱) استفاده شد.یافته ها: نتایج این تحقیق نشان داد آموزش معکوس به جز عامل خودکارآمدی شنیداری (۶۹۲/۰=f، ۵۰۶/۰=sig) بر سایر مولفه­های خودکارآمدی، از جمله خودکارآمدی خوانداری (۴۸/۳۳۵=f، ۰۰۱/۰=sig)، خودکارآمدی گفتاری (۶۹/۹۱=f، ۰۰۱/۰=sig)و خودکارآمدی نوشتاری (۶۳/۱۲۵=f، ۰۰۱/۰=sig). اثر معنا­داری داشته است؛ به گونه ­ای که میانگین نمرات گروه آزمایش از گروه کنترل به طرز معناداری بیشتر بود.نتیجه گیری: یادگیری زبان انگلیسی حاصل عوامل به هم تنیده­ای مانند محیط یادگیری، امکانات و تجهیزات لازم، شرایط یادگیری و روش­های مناسب آموزشی است. نتایج این تحقیق نشان داد اجرای کلاس به شیوه­ معکوس می­تواند روش موثری برای افزایش خودکارآمدی زبان انگلیسی به ­عنوان یکی از مهارت­های شناختی مهم در یادگیری زبان انگلیسی باشد. در آموزش معکوس افزایش مدت یادگیری در هر زمان و مکانی غیر از کلاس درس و امکان انجام تمرین بیشتر سبب می­شود تا دانش ­آموز بر مطالب تسلط پیدا کند و این زمینه­­ کسب موفقیت را برای وی ایجاد می­کند. همین­طور کلاس معکوس با تکیه بر فناوری آموزشی، مطالب موجود در کتب درسی به ویژه زبان انگلیسی را برای دانش­آموز جذاب­تر کرده و یادگیری زبان را به امری لذت بخش تبدیل می­کند. یافته­های این پژوهش می­تواند با برجسته ساختن نقش آموزش معکوس بر خودکارآمدی زبان انگلیسی دانش ­آموزان، برنامه ­ریزان آموزشی را برآن دارد تا برای بهبود مهارت­ های شناختی و عملکرد تحصیلی زبان ­آموزان از رویکرد آموزش معکوس بهره بگیرند.

آموزش معکوس, خودکارآمدی زبان انگلیسی, دانش آموزان پایه دهم