اشکان شاه پسند - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک دانشگاه صنعتی شاهرود
مرتضی جوادی اصطهباناتی - استادیار، دانشکده مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک دانشگاه صنعتی شاهرود
شکراله زارع - دانشیار، دانشکده مهندسی معدن، نفت و ژئوفیزیک دانشگاه صنعتی شاهرود
آرش شاه پسند - دانشجوی دکتری مهندسی معدن، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

افزایش روزافزون ساخت تونلها و گسترش فضای زیرزمینی در سراسر جهان زندگی و سفر را تا حد زیادی تسهیل کرده و همچنین این امر باعث توسعه سریع مهندسی تونل در ایران شده است. در همین حال، هنوز حوادث ساخت تونل در سرتاسر جهان رخ میدهد که نگرانیها را در مورد خطر حفر تونل افزایش میدهد. با توجه به این موضوع، تاثیر انفجار و آتشسوزی ناگهانی یک نگرانی ایمنی عمده در تونلها، معادن زغال سنگ و فضاهای زیرزمینی است. تلفات و خسارات جانی و مالی ناشی از آتش سوزی و حوادث انفجار گاز متان و همچنین غبار زغال سنگ در فضای زیرزمینی و تونلها قابل توجه هستند که اثرات غیرمستقیم این حوادث حتی قابل توجه تر است و قابل جبران نیست. از طرفی شرایط زمین شناسی یکی از بزرگترین منابع ناشناخته قبل از ساخت واقعی حفاریهای زیرزمینی، به ویژه برای تونلهای عمیق در سنگ است. از این رو پارامترهای متعددی در احداث و جانمایی فضاهای زیرزمینی موثر است که میتوان از جمله کیفیت توده سنگ، ویژیگیهای سطح آب زیرزمینی، گازهای موجود و غیره را نام برد. در این مقاله پیشینه، علل و عملیات نجات برخی از حوادث انفجار گاز متان در فضاهای زیرزمینی و تونلهای در حین ساخت در ایران بررسی شد. علاوه بر این، اقدامات مربوطه برای جلوگیری از انفجار گاز متان در تونلها پیشنهاد شده است.این مقاله به طور عمده وضعیت ایمنی و حوادث انفجار گاز متان در تونلها و فضایهای زیرزمینی برخی از مناطق ایران را مورد مطالعه قرار میدهد. از این رو آمار حوادث در اینپژوهش عمدتا بوسیله جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده های استخراج شده از مقالات، گزارشات، سخنرانیها، کتابها، تصاویر، مصاحبه ها، سایتها و غیره انجام شده. با این حال، برای درک مفاهیم و نظرات میتوان از داده های تجزیه و تحلیل شده برای جمع آوری بینشهای عمیق در مورد یک مشکل یا ایجاد ایده های جدید برای تحقیق استفاده کرد. بنابراین، بررسی دقیقی در مورد حوادث انفجارگاز متان و روشهای کنترل و جلوگیری از آن در تونلها، فضای زیرزمینی و معادن زغال سنگ ارائه شده است. به طور کلی، این مطالعه میتواند تفسیر دقیق و هشدار در مورد مخاطرات مختلف با ریسکهای بالا را تسهیل کند و اقدامات موثری برای مهار توسعه خطرات ارائه دهد.با توجه به مطالعات صورت گرفته آموزش نکات ایمنی و روحیه تیمی به پرسنل، تشکیل گروه های نجات فوری در مراکز استان برای استفاده از تجهیزات خاص اطفای حریق و نیروی متخصص است تا در کوتاهترین زمان ممکن بتوان کمک شایانی برای جلوگیری از انفجار سایر قسمتها و نجات مصدومان کرد. همچنین استفاده از دستگاه های پیشرفته تهویه، ابزارهای گاز سنج، سیستم پایشهای لحظهای، زهکشی گاز متان، دستگاه خودنجات، ساخت جان پناه در فواصل مختلف تونل به منظور جلوگیری از حادثه و وقوع انفجار ناگزیر میباشد.نتیجه از جمیع داده ها، این یافته ها مرجع ارزشمند مهمی برای درک مکانیسم پایداری انفجارهای متعدد در یک حادثه انفجار و اقدامات پیشگیری از آن را دارند. باشناخت عوامل موثر در انفجار گاز متان آگاهی لازم داده میشود تا با دانش کسب کرده از چرایی ایجاد انفجار گاز متان، توانایی مقابله با این حادثه را داشته باشیم.

تونل و فضاهای زیرزمینی، زغال سنگ، ایران، انفجار گاز متان، حوادث