فروزنده عدالت کاشی - دکترای تخصصی زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه الزهراء

شاعران عارف با استفاده از مناظره اشیائی که می توانستند با مضامین عاشقانه نسبتی داشته باشند، از غم هجران روح انسان از معشوق الهی ، سخن گفته اند. داستانهای زبان حالی شمع و پروانه ، از قرن هفتم به بعد در میان شعرا رواج پیدا کرد. بعد از عطار و تحت تاثیر او، سعدی در بوستان و در قرن هشتم ، عماد فقیه کرمانی در باب ششم محبت نامه ، معانی عرفانی خود را در مناظره خیالی شمع و پروانه ، بیان کردهاند. هر دو شاعر، با زبان نمادین ، و گفتمان پرسش و پاسخ ، به فلسفه توحیدی رسیده و از شریعت به طریقت رسیده اند. این پژوهش ، به روش تحلیلی -توصیفی ، بر آن است ، نوع گفتمان سعدی در زبان حال شمع و پروانه در بوستان را، با مناظره این دو، در باب ششم محبت نامه ، مقایسه کند و به بیان تفاوتها و شباهت های این دو مناظره پرداخته ، و به این پرسش پاسخ دهد که : بیان معانی عارفانه چگونه از عاشقانه های شمع و پروانه ، حاصل می شود. حاصل این پژوهش نشان می دهد که اصطلاحات عرفانی : عشق ، اشک ریختن ، مرگ و تقابل های : شب /روز، شاهد/مشهود در هر دو مناظره برای بیان مقصود بکار گرفته شده است . فهم صحیح این اصطلاحات راه را برای فهم نسبی صحیح مقاصد عرفانی سعدی و عماد فقیه کرمانی هموار می کند.

شمع و پروانه ، بوستان سعدی ، باب ششم محبت نامه ، عماد فقیه کرمانی ،عشق .