پونه مصطفوی - استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
فریار اخلاقی - استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

در این پژوهش تاثیر تماس زبانی در قرض­گیری اصطلاحات خویشاوندی در چند روستای دوزبانه خراسان دهه ۵۰ بررسی می شود. داده­های زبانی پژوهش از بخش واژگان پرسشنامه اطلس زبانی ایران استخراج شده اند که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در حال تدوین است. داده­های زبانی ۹ آبادی دو زبانه در بخش احمدآباد شهرستان مشهد مورد مطالعه قرار گرفته­اند. در هر یک از این آبادی ها، یکی از زبان­های ترکی، بلوچی، عربی و ترکمنی در کنار زبان فارسی رایج است. پیکره پژوهش ۱۵۳ واژه دارد و از تجمیع معادل­های گویشی ۱۷ اصطلاح خویشاوندی موجود در پرسشنامه در چهار زبان مورد بررسی به دست آمده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد بر خلاف نظر عمده پژوهش­گران پیشین، در آبادی­های مورد مطالعه قرض گیری در حوزه اصطلاحات خویشاوندی نیز صورت می گیرد. میزان قرض­گیری در این اصطلاحات در تماس هر یک از زبان های مورد اشاره با فارسی متفاوت ولی جهت آن همواره از فارسی به هر یک از زبان­های مورد بررسی بوده است. علاوه بر این، نتایج تحلیل داد­ه­ها از نظر ساخت واژی و معنایی نشان می­دهند که میزان قرض گیری اصطلاحات خویشاوندی بسیط نسبت به مرکب بیشتر و از لحاظ طبقه بندی سببی/  نسبی، قرض گیری اصطلاحات خویشاوندی سببی بیش از نسبی است. همچنین از نظر طبقه بندی این اصطلاحات به درجه یک/ دو میزان قرض گیری درجه دو بیش از درجه یک است. در بین چهار زبان ترکی، بلوچی، عربی و ترکمنی، زبان ترکی بیش ترین و زبان ترکمنی کم ترین میزان قرض گیری را نشان می­دهد. در دو زبان عربی و بلوچی میزان قرض گیری در واژگان خویشاوندی در حد میانه این دو و تقریبا به میزان مشابه است.

تماس زبانی, قرض گیری واژگانی, اصطلاحات خویشاوندی, آبادی دوزبانه, خراسان دهه ۵۰