سینا صنایعی - کارشناس ارشد موسیقی شناسی، گروه موسیقی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

یکی از امکانات بالقوه موجود در کارگان، هم آمیزی دو موجودیت مدال و حصول یک موجودیت مدال مستقل از آن ها است. یکی از نمونه های شاخص این امکان، «مقام داد و بیداد»، ابداع حسین علیزاده است. این مورد که در ادبیات موسیقی شناسی از نمونه های شاخص خلاقیت در موسیقی کلاسیک ایران محسوب می شود، با استفاده از هم آمیزی امکانات مدال دو موجودیت مدال «داد» از دستگاه ماهور و «بیداد» از دستگاه همایون پدید آمده است. بررسی لایه های زیرین و نهان ردیف نشان می دهد که امکان مذکور به صورت کاملا سنتی در بطن ردیف نیز به کار رفته است. مقاله حاضر با استفاده از روش های توصیفی، تحلیلی و تطبیقی در راستای تلاش برای گسترش کارگان، با مطالعه دو گروه نمونه مطالعاتی امکان و چگونگی حصول موجودیت های مدال جدیدی را از طریق هم آمیزی های مدال، استخراج و معرفی کرده است. اطلاعات لازم از طریق بررسی آثار صوتی و مکتوب، مطالعات کتابخانه ای و همچنین تجربیات عملی نگارنده گردآوری شده اند. این پژوهش نشان می دهد هم آمیزی فضا های مدال فرایندی متمایز از «مدگردی» یا «مرکب نوازی/خوانی» در موسیقی کلاسیک ایرانی است. در چنین فرایندی موجودیت های مدال فرضی «الف» و «ب»، فضایی را به وجود می آورند که بسته به توانایی و ذوق خالق آن، از لحاظ موسیقایی معادل «اب»، «با» یا حتی عنوان مستقل «ج» خواهد بود.

موسیقی دستگاهی, ردیف دستگاهی, داد و بیداد, زیرکش سلمک, هم آمیزی مدال, موسیقی کلاسیک ایرانی