عیسی سلگی - دانشیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
فوزیه بیگ محمدی - دانشجوی دکتری آلودگی محیط زیست ، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
زهرا طاهری - کارشناسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر
فریبا آقایی - کارشناسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر

تحقیق درباره فلزات سنگین در گیاهان با دو هدف بررسی امنیت غذایی و کاربرد در پایش زیستی و حذف فلزات سنگین از محیط زیست انجام می گیرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین مس، روی و سرب در پوست درختان صنوبر و گردو و خاک اطراف آنها در حاشیه جاده روستای حیدره بالاشهر همدان انجام گرفت. در مجموع ۴۰ نمونه خاک سطحی و پوست درخت از منطقه مذکور برداشت شد. نمونه ها پس از آماده سازی اولیه، با استفاده از هضم تر برای آنالیز فلزات سنگین آماده شدند و با استفاده از دستگاه جذب اتمی، غلظت فلزات سنگین تعیین شد. به منظور تحلیل داده ها از روش های آماری، محاسبه شاخص های آلودگی و نسبت شاخص ها استفاده شد. براساس نتایج، خاک منطقه از نظر فلزات سنگین تحت بررسی بنابر شاخص های CD (درجه آلودگی)، mCD (آلودگی اصلاح شده)، PER (ریسک اکولوژی بالقوه)، ∑TU (پتانسیل سمیت) و IPI (آلودگی تجمعی) در طبقه آلودگی کم و براساس شاخص PLI (شاخص بار آلودگی) و PINemerow (شاخص نمرو) به ترتیب در طبقه آلودگی متوسط و منطقه احتیاط قرار دارد. بیشترین سهم پتانسیل سمیت فلزات سنگین با ۸/۴۳ و ۰۵/۳۸ درصد به ترتیب در خاک اطراف گردو و صنوبر مربوط به مس بود. سرب به ترتیب با ۳/۵۲ و ۰۸/۵۸ درصد بیشترین ریسک محیط زیستی بالقوه را برای خاک اطراف گردو و صنوبر داشت. تنها بین غلظت روی در پوست دو گونه درختی اختلاف آماری معنی دار وجود داشت (p<۰.۰۵). همچنین بین غلظت سرب در صنوبر با غلظت آن در خاک همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت (p<۰.۰۵) که نشان می دهد با افزایش غلظت سرب در خاک غلظت آن در گیاه افزایش می یابد و صنوبر گونه مناسب تری به عنوان پایشگر و تجمع دهنده سرب محسوب می شود. با وجود آلاینده های ناشی از ترافیک جاده ای، امنیت غذایی محصولات کشاورزی منطقه باید در پایش های مکانی و زمانی به ویژه در مورد سرب و مس بررسی شود.

پایش زیستی, شاخص های آلودگی, صنوبر, فلزات سنگین, گردو