کیومرث فتحی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
مقداد جورغلامی - استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
سید عطااله حسینی - استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
شهرام خلیقی سیگارودی - دانشیار گروه احیای مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

استفاده از ماشین آلات چوبکشی در مناطق پرشیب جنگل های شمال برای خروج چوب موجب افزایش وزن مخصوص ظاهری و کوبیدگی خاک و کاهش نفوذ آب در خاک مسیر چوبکشی، افزایش رواناب و هدررفت خاک می شود. این پژوهش با هدف تعیین فاصله بهینه بین زهکش های عرضی در مسیرهای چوبکشی به منظور کاهش رواناب در پارسل های ۳۱۵ و ۳۱۶ بخش گرازبن جنگل خیرود انجام گرفت. در این پژوهش، نه پلات با طول های ۲۰، ۳۰ و ۴۰ متر در شیب های طولی ۱۵، ۲۵ و ۳۵ درصد مسیرهای چوبکشی نصب شدند. در خروجی هر پلات، یک مخزن برای جمع آوری رواناب مستقر شد. در هر پلات، متغیرهای جرم مخصوص ظاهری خشک، درصد رطوبت وزنی، درصد ماده آلی و بافت خاک و نیز در هر واقعه بارندگی، مقدار بارندگی روزانه و رواناب جمع شده در مخزن اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که فاصله بهینه زهکش های عرضی در مسیرهای چوبکشی برای کاهش رواناب ۳۰ متر است و مناسب ترین شیب مسیر چوبکشی به منظور کاهش رواناب، شیب تا ۲۵ درصد است. براساس نتایج، مقدار رواناب با طول پلات دارای رابطه معنی دار است. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که مقدار بارندگی با رواناب در طول ها و شیب های مختلف پلات ها رابطه معنی دار دارد. از این رو برای کاهش رواناب در مسیرهای چوبکشی بهتر است تا حد امکان از ساخت این مسیرها در شیب های تند خودداری شود و بعد از عملیات چوبکشی، اقداماتی مانند ساخت زهکش های عرضی (با طول ۳۰ متر و زاویه شیب ۲۵-۲۰ درصد) برای کاهش رواناب انجام گیرد.

جنگل خیرود, خصوصیات فیزیکی خاک, زهکش های عرضی, عملیات چوبکشی, کوبیدگی خاک