علیرضا بلنداقبال - کارشناس ارشد فرهنگ و زبان های باستانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

این مقاله، به بررسی و توصیف ساختار و نشانه های نمایشی منظومه ی درخت آسوریگ می پردازد؛ مناظره ای منظوم میان یک بز و یک درخت خرما از اصل پارتی و به خط پهلوی کتابی که تنها نمونه ی فابل به شکل مناظره در زبان های ایرانی میانه غربی است. این متن، شباهت ساختاری انکارناپذیری با متن های مناظره ای بین النهرینی دارد که در جشن بهاری سال نو بین النهرین (اکیتو) به صورت نمایشی اجرا می شده اند. در این منظومه، برخلاف باورهای ایرانی که در متن های فارسی میانه بازتاب یافته، درخت خرما چهره ای دیوآسا دارد و بارها از سوی بز،"دیو"خطاب شده است. همچنین بز درخت را روسپی زاده خطاب می کند.کاربرد استعاره درخت برای اشاره به سرزمین های بین النهرین سابقه ای دیرینه در ادبیات باستانی خاورنزدیک و ایران دارد. استعاره زن روسپی نیز بارها در کتاب مقدس (کتاب ناحوم و مکاشفات یوحنا) برای اشاره به این سرزمین ها به کار رفته است. این نمادپردازی ها بی گمان برگرفته از ادیان کهن بین النهرین اند که پرستش درخت و روسپی گری مقدس از شعائر اساسی آنها بوده است. همچنین در متن های کتاب توبیت و مکاشفه ی ایرانی زند بهمن یسن، سرزمین آشور جایگاه دیوها خوانده شده است. در این بررسی، برای نخستین بار کوشش شده است تا بر خلاف پژوهش های گذشته، مدارک و مستندات دال برتعلق این اثر به گوسان ها (هنرمندان و بازیگران بدیهه پرداز پارتی)، ارائه وکارکرد نمایشی آن اثبات شود.

بز, پیوازگ گفتن, درخت آسوریگ, روسپی گری مقدس, گوسان ها, میم