بصیر سلیم علاقه بند - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده پژوهش های عالی هنر، دانشگاه هنر اصفهان
محمدعلی صفورا - استادیار، گروه انیمیشن و سینما، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
امیرحسن ندایی - عضو هیات علمی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

مطالعه­ی ژانرهای سینمایی همواره واقعیت های ارزشمندی را در مورد جامعه­ی میزبان بیان می کند. از این­رو، یکی از کارکردهای اساسی هر ژانری، کارکردهای اجتماعی آن است. ژانر سامورایی یا چامبارا، از مشهورترین و معتبرترین ژانرهای غیرهالیوودی سینماست که گرچه پتانسیل پژوهشی بالایی دارد، اما هیچ­گاه چنان که باید مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته است. از سوی دیگر با عطف به شباهت های فرهنگی ایران و ژاپن و نیز همگام با توسعه­ی گفتمان ژانری در کشور، تحقیق در این زمینه خالی از فایده نخواهد بود. مساله­ی اصلی مقاله­ی حاضر این است که ژانر سامورایی چگونه با جامعه­ی ژاپن ارتباط برقرار می‎کند. هدف از طرح چنین پرسشی، آشکارسازی کارکردهای اجتماعی ژانر سامورایی است. روش انجام تحقیق توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به دو روش مشاهده­ای و کتابخانه­ای صورت گرفته است. همچنین رویکرد نظری آن مبتنی بر نظریه­ی ژانر در سینما و خاصه نگره­ی معنایی-نحوی ریک آلتمن است که به موجب آن کارکردهای اجتماعی را در دو حیطه­ی ایدئولوژی و آیین-اسطوره می‎کاوند. نتیجه این که چامبارا در زمینه­ی ایدئولوژی برخلاف تصورات تقلیل‎گرایانه نمایان‎گر متنی یکدست نیست بلکه در طول چند دهه حیات خود، به سبب تحولات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است. جنبه­ی آیینی-اسطوره‎ای چامبارا، هم ریشه در ارزش های حاکم بر جامعه­ی ژاپن عصر فئودالیته دارد که عاقبت زمینه­ساز سقوط ژانر شد.

سینما, ژانر, ژانر سامورایی, ایدئولوژی, آئین-اسطوره