حسین شایسته - کارشناسی ارشد مدرسی معارف اسلامی گرایش مبانی نظری، دانشگاه معارف اسلامی، قم
عبدالحسین خسروپناه - دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم

چکیده بررسی سیر تاریخی کاربرد معنوی و عرفانی از موسیقی، علاوه بر صحه گذاردن بر قدمت تاریخی «موسیقی عرفانی»، کاشف از تفاوتی است آشکار میان نگاه عرفان اسلامی و عرفان­های دیگر به موسیقی. موسیقی عرفانی در عرفان اسلامی، حاصل سیطره تفکرات عرفانی و شهودی بر عالم ادبیات و در پی آن، آمیختگی «عرفان ادبی» با عالم موسیقی است. واسطه پیدایش این نوع موسیقی، در حقیقت عرفان ادبی است. از آن جا که «موسیقی عرفانی»، واگویه عواطف و تخیلات صافی عارفانه است، ارمغان آن می­تواند تداعی احساسات معنوی و عارفانه­ای باشد که برای غیر سالکان و کسانی که با آسمان عرفان بیگانه­اند نیز، شیرین و الهام بخش باشد. از این جهت، موسیقی عرفانی سبب بروز نوعی از عرفان گروی گردیده که می توان آن را «عرفان موسیقایی» نامید. در این مقاله کوشیده شده است تاثیر مبانی عرفانی بر فرم و محتوای موسیقی تبیین گردد. از آنجا که محتوای این اثر، بن­مایه­ای فلسفی- عرفانی دارد، به مقتضای این محتوا، روش اعمال شده در پژوهش آن نیز طبیعتا عقلی و با ابزار مطالعات کتابخانه­ای و به صورت تطبع در آثار بزرگان و صاحبنظران دانش موسیقی، فلسفه و عرفان بوده است.

واژه های کلیدی مبانی عرفانی, موسیقی, عرفان ادبی, موسیقی عرفانی, عرفان موسیقایی