یعقوب آژند - استاد دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

از فنونی که پشتوانه ای از دستاوردهای نگارگری و نقاشی ایران را در اختیار داشت، شیوه «پرداز» بود. نگارگری ایران از طلیعه تاریخ خود، شاهد طلوع این شیوه بود و پیشینه متنوعی از آن را تجربه کرد. طلایه داران این شیوه چارچوبی برای آن پدید آوردند که بر نظامی از اصول و ضوابط استوار بود و هنرمندان نسل های بعد علاوه بر فراگیری این اصول، به فراخور موقع و موضع خود، آن را متحول کردند و از تحریر خطوط باریک برگرد تصاویر و نقوش، تا به خط پردازی به گونه هاشورزنی و نقطه چین کاری ارتقا دادند و شیوه ای پدید آوردند که خاص نگارگری و نقاشی ایران بود. این شیوه همگام با مکتب های نگارگری ایران در سطحی والا مورد توجه بود و موجبات تعالی آثار هنرمند را فراهم می کرد. هنرمندان از این شیوه برای بازنمایی سبزینه های طبیعت، درختان، بافت صخره ها و سنگ ها، کلاه ها و جامه های پیکره ها و بویژه نشان دادن سایه روشن صحنه ها و طره ها و غیره بهره می گرفتند و فضایی مخملین و چشمنواز ایجاد می کردند. اینکه این شیوه تا چه مایه در پدیداری پوانتیلیسم اروپایی نقش داشته و یا نداشته، خود مقوله دیگر و مستلزم تتبع دقیق دیگری است. در این مقاله، شیوه «پرداز» در نگارگری و نقاشی ایران بررسی و تعاریف و خصوصیات آن روشن می شود.

اسماعیل جلایر, شاهنامه قرچغای خان, شیوه پرداز, نقطه چین کاری, هاشورزنی