محمدعلی بیدختی - دانشجوی دوره دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
حبیب الله آیت اللهی - دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه شاهد
اکبر عالمی - دانشیار گروه تصویرمتحرک(انیمیشن ، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
بهمن نامورمطلق - استادیار دانشگاه شهید بهشتی

" نقد تکوینی" مبتنی بر مطالعه فرآیند شکل گیری آثار بر اساس "پیشامتن"ها یعنی بقایای مادی برجامانده از طرح ریزی های اولیه منتهی به شکل نهایی آثار است. این شیوه نقد که در دهه ۷۰ قرن بیستم م و ابتدا در ادبیات پدید آمد و به تدریج در هنرهای دیگر، مانند نقاشی نیز به کار گرفته شد، امروزه در محافل هنری و مجامع علمی، علاقمندان فراوانی یافته و درحال پیشرفت است، اما هنوز درعرصه عکاسی به کاربرده نشده است. گاه در نقد و بررسی عکس ها، مواجه با نوعی از شرح مراحل تولید عکس ها و یا مسائل پیرامونی خلق آنها هستیم، اما این گزارش ها، مبتنی بر اصول و روش نقد تکوینی نبوده و اهداف آن را محقق نمی سازند. در این مقاله، ابتدا پیدایش و روش نقد تکوینی و عناصر مربوط به آن، مانند پیرامتن، پیش متن و پیشامتن، بصورت اجمالی معرفی شده است. پس از آن با نگاه به تجارب منتقدان تکوینی در عرصه های دیگر و بررسی فرآیند های خلق عملی عکس، عنصر محوری نقد تکونی یعنی پیشامتن، در عکاسی، تعریف شده و امکان و شیوه کاربرد نقد تکوینی در عکاسی مورد بحث قرار گرفته است. در پایان نیز به عنوان مثال، عکس "پسرک با نارنجک دستی اسباب بازی" اثر دایان آربس، تحلیل شده است.

پیشامتن, عکاسی, فرآیند خلق عکس, نقد تکوینی, نقد عکس