آمنه مافی تبار - استادیارگروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.

هزارویک شب صنیع الملک، منبع تصویری مردم نگار به حساب می آید که با جستجو در آن می توان ظرایف فرهنگی عصرناصری را مورد مطالعه قرار داد. در سوی دیگر، طرح و نقش منسوجات دورە قاجار هستند که در کاربردی جز تنپوش،کمتر محل بررسی بوده اند. هدف این پژوهش، جستجو در خصایص طرح و نقش این انواع با نظر به تصاویر هزارویک شبصنیع الملک است که امکان گمانه زنی دربارە شیوه های تولید را نیز فراهم خواهد آورد. بدین تقریر پرسش آن است: با نظربه تصاویر هزارویکشب صنیع الملک، طرح ها و نقوش منسوجات غیرملبوس در عصر ناصری چگونه و در چه قالبی تعریفمی شود؟ با نظر به دستاوردهای مطالعات پیشین و به احتمال، طرح واگیرهای و نقش بته جقه در منسوجات کاربردی در زندگیروزمرە رواج بیشتری داشته است. بهرغم این فرضیه، نتیجە مطالعه به شیوە توصیفی-تحلیلی به مدعای نمونه گیری طبقه بندیاحتمالی هجده تصویر از هزارویکشب صنیع الملک نشان می دهد: در این دوره، حداقل پارچه های بدون طرح، واگیرهای، قابی،محرمات، محرابی و ترنج دار با نقوش گیاهی طبیعت گرا و انتزاعی ازجمله بته جقه و اسلیمی در تهیە منسوجات غیرجامگانیبه کار می آمده که برخی با تکنیک های بافت همچون دارایی، طرح اندازی شده اند و برخی دیگر با عملیات تکمیلی همچون چاپ،نقش گرفته اند. در این بین، محرمات همچون ترمه از پرکاربردترین انواع بوده و در تنوع وسیع نسبت به سایرین استعمال می شدهاست.

نساجی قاجار, ناصرالدین شاه, منسوجات کاربردی, صنیع الملک, هزارویک شب, طرح و نقش