فرناز معصوم زاده جوزدانی - دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
حسنعلی پورمند - استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
محمد خزایی - استاد گروه ارتباط تصویری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

صورت بصری نوشتار، نه تنها مفهومی جدا از عبارت نوشتار دارد، بلکه متفاوت با تصویر درک می شود. بر این اساس، نخستین بار برای تحلیل دست نوشته، اصول و نشانه های ویژه گرافولوژی را مطرح کرده اند. به نظر می رسد در نخستین تفاسیر حروف مقطعه نیز از روشی مشابه گرافولوژی استفاده شده است. از این رو، احتمال می رود با بهره گیری از این تفاسیر و به کمک اصول گرافولوژی، بتوان گوناگونی خط کوفی تزیینی را تحلیل کرد؛ به خصوص که در پژوهش های پیشین، کمتر به زبان بصری نوشتار کوفی اهمیت داده اند. در مقاله حاضر، انواع محاجر کوفی تزیینی به روش توصیفی، تاریخی و تحلیلی ارزیابی می شود تا بخشی از زبان بصری کوفی تزیینی، یعنی حروف روزنه دار تا حد امکان بیان شود. بدین منظور، ابتدا بر مبنای توصیف و تحلیل فرم و ساختار محاجر در کوفی ابتدایی، امکان وجود دو رویکرد «کمال گرا» و «وحدت گرا» در طراحی تزیینات محاجر پیش رو نهاده می شود. سپس تحت عنوان این دو رویکرد، انواع محاجر تزیینی توصیف و تحلیل شده و خاستگاه تحولات فرمی آن ها در تفاسیر تاریخی حروف مقطعه و اندیشه ها و تشبیهات حروفی برخاسته از این تفاسیر جست وجو می شود. در نتیجه، با دستیابی به نشانه های نمادین حروف، زبان بصری محاجر کوفی تزیینی تا حدی گشوده می شود.

تشبیهات حروفی, زبان بصری نوشتار, کوفی تزیینی, گرافولوژی, محاجر