حسن زین الصالحین - کارشناسی ارشد عکاسی، دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
نعمت الله فاضلی - استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

تاریخ عکاسی ایران، تافته­ای جدابافته از تاریخ این سرزمین نیست. توجه به زمینه ی سیاسی که نقش تعیین کننده ای در روند تاریخی ایران داشته و زمینه ی اجتماعی که معمولا قطب مخالفی برای سیاست بوده است؛ می تواند منظر مناسبی را برای بازخوانی آن فراهم آورد. بنابراین، ضرورت پژوهشی انتقادی در بخشی از این تاریخ ایجاب می شود. برای این منظور، از دریچه­ی «گفتمان»، به تاریخ عکاسی ایران نگاه می­شود. هدف از این پژوهش، تبارشناسی گفتمان­ عکاسی در دوره ی پهلوی و بررسی نقش «ایدئولوژیک» عکاسی در آن است. همچنین سعی می شود به بسترسازی این گفتمان­ برای روابط قدرت و به تبع آن سوژه و ابژه­سازی­ها پرداخته شود. پرسش این است که چه گفتمانی و چگونه در دوره ی پهلوی صورت بندی شده است؟ و این گفتمان چه ارتباطی با قدرت دارد؟ چارچوب مفهومی و روش این تحقیق را اندیشه­های میشل فوکو تشکیل می­دهد. نگارندگان در روندی تاریخی ، ثابت می­کنند که گفتمانی «اجتماعی» با تحولات گوناگون ساختاری، آن هم بیشتر در حوزه ی «سیاست»، در این برهه از تاریخ عکاسی شکل گرفته و غالب آمده ­است. آن چه که مهم است، فرآیندی است که طی آن، سیاست عقلانی­تر شده و پشت امر اجتماعی می­نشیند تا هژمونیک شود. همچنین «هویت»، برساخته ی مهمی است که به آن پرداخته خواهد شد.

عکاسی, گفتمان, تبارشناسی, سیاست, قدرت, هویت