نینا صفی خانی - دانشجوی کارشناسی ارشد گرافیک، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
سید ابوتراب احمدپناه - استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
علی خدادادی - کارشناسی ارشد معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

در قبرستان تخت فولاد اصفهان که قدم بگذاریم، از مشاهیر و دانشمندان آرمیده در آن که بگذریم، این مکان حاوی گنجینه­ای از نقوش و تصاویر می­باشد و در این رهگذر، تبلور نقوش حیوانی شیر و ماهی در کنار دیگر تصاویر، نشان از اهمیت و نقش ویژه آنها در میان باورها و عقاید انسانی می­باشد. شیر که در این قبرستان به صورت نقش گود، برجسته و مجسمه نمود پیدا کرده است، در هنر و فرهنگ بسیاری ملل، به عنوان سمبل شجاعت، قدرت، دلاوری، آتش، پرتو خورشید، پیروزی، روح زندگی، سلطنت، عقل، غرور، مراقبت و محافظت شناخته شده است. ماهی نیز که به صورت تکی و جمعی غالبا داخل گودال حوض مانند تصویر گردیده، علاوه بر زیبایی فوق­العاده کالبدی، دربرگیرنده مفاهیم مستقیم و نمادین بسیاری است. در این تحقیق با گردآوری ۶۰۰ نمونه از سنگ قبور و بررسی ۱۵۰ نمونه شاخص، با روش توصیفی– تحلیلی، در روند شناسایی تزئینات، به طبقه­بندی گونه­های نقوش در قالب اشکال گیاهی، انسانی، حیوانی و اشیاء، پرداخته شده است. یافته­های این مقاله نشان می­دهد که نقوش، صرفا جنبه تزئینی نداشته و علاوه بر اشاره مستقیم به مفاهیم، سندی است که ویژگی­های اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی دوران را آشکار می­سازد.

اصفهان, لسان الارض, تخت فولاد, سنگ قبر, شیر, ماهی