ناصر علی اصغر زاد - استاد بیولوژی و بیوتکنولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

کودهای زیستی همان زاد مایه های میکروبی هستند که دارای یک یا چند گونه میکروارگانیسم زنده می باشند. کاربرد واژه کود برای اینها شاید گمراه کننده باشد زیرا بر خلاف کودهای آلی و شیمیایی که به خاک افزوده می شوند، زاد مایه های میکروبی عموما به مقدار اندک و به همراه بذر یا نشا گیاه بکار می روند. بسته بندی های آنها غالبا بین ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ گرمی برای انواع جامد یا حداکثر یک لیتر برای انواع مایع در بازار وجود دارند. بنابراین استفاده خاکی انها عملا به دلیل مقدار اندک توصیه شده و توجه به جنبه های اقتصادی ، مقدور نیست . نیاز غذایی جهان رو به افزایش بوده و همزمان بهبود کیفیت مواد غذایی و سلامت آنها نیز جایگاه ویژهای برای خود ایجاد کرده است . وضع قوانین سخت گیرانه در سطح جهانی برای ارتقای کیفیت و سلامت مواد غذایی ، نیاز به توسعه و ترویج کودهای زیستی را دو چندان می کند و مشوق تولیدکنندگان کودهای زیستی است .. از طرف دیگر، توسعه کشاورزی که همراه با خاکورزی و کاربرد نهادههای شیمیایی مختلف می باشد، اثرات جبران ناپذیری بر محیط زیست وارد می کند. بحران انرژی ، مولفه دیگری است که تولید نهادههای شیمیایی مخصوصا کودهای نیتروژنی را در سطح جهانی با چالش روبرو نموده است . تحقیقات جهانی در دهه های اخیر نشان داده است که بکارگیری درست پتانسیل های بیولوژیک در تامین نیاز غذایی گیاهان و کنترل آفات و بیماری ها توانسته ضمن کاهش نیاز به نهادههای شیمیایی ، کیفیت محصولات را نیز افزایش دهد. علیرغم مزیت های ذکر شده برای کودهای زیستی ، هنوز کاربرد آنها به اندازه کودهای شیمیایی مورد استقبال تولیدکنندگان بخش کشاورزی قرار نگرفته است ، گرچه از نظر میزان تولید و مصرف کودهای میکروبی ، بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تفاوتهای چشمگیری وجود دارد. در این مقاله ضمن ارایه آمار جهانی تولید و مصرف انواع کودهای میکروبی با تاکید بر قارچهای آربوسکولار، به بررسی برخی عوامل تاثیر گذار بر میزان اثر بخشی آنها و همچنین جایگاه آنها در تولید محصولات ارگانیک ، چالش های روبرو و چشم انداز آینده مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

محصولات ارگانیک ، زادمایه میکروبی ، قارچهای میکوریزی ، سلامت محیط زیست .