غلامحسین اعرابی - دانشیار دانشگاه قم
یوسف فرشادنیا - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم حدیث-تفسیر اثری دانشگاه قم

حکمت بالغه، ازجمله ترکیب های قرآنی است که درباره آن، آراء گوناگونی در بیان مراد، مصداق و به ویژه شاخصه های آن مطرح شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی (با کمک از جدول تحلیل محتوا) و از دریچه تفاسیر فریقین (بیش از ۵۰ تفسیر شیعی و اهل سنت از سده های مختلف) به بررسی چیستی و استخراج شاخصه های «حکمه بالغه» آیه ۵ سوره قمر پرداخته است. یافته ها از آن حکایت دارد که بیشتر تفاسیر شیعی و سنی، قرآن را همان «حکمه بالغه» دانسته اند. بااین حال مصادیقی چون: وحی الهی، تعالیم و معجزات انبیاء (ع) و سیر ارسال پیامبران (ع) از جانب حضرت حق نیز علاوه بر قرآن، در دایره مصداقی «حکمه بالغه» قرار دارد. «حکمه بالغه» شاخصه هایی دارد؛ ازجمله: درنهایت راستی و استواری، حق، تام و کامل بودن، نبود نقصان در آن و غیره. در شاخصه های مستخرج از تفاسیر فریقین، مقوله های معرفتی نظیر عدم نقصان پذیری و تربیتی مانند حکمتی برای ابلاغ به قلوب مستعد مشهود است.

حکمه بالغه, آیه ۵ سوره قمر, چیستی و شاخصه ها, تفاسیر فریقین